پاکستان،کشورِناکام،بااستراتیژیی بزرگ

ابراهیم ورسجی

24-1-1391

درهفته های پسین، این پرسمان که چراکشور- ملت ها درغرب موفقانه عمل می کنند ودرجهان اسلام به کشتارملت هامی پردازند،وبسیاری کشورهای مسلمان، ازجمله افغانستان وپاکستان همسایه ی دردسرآفرین شرقی آن، درصف کشورهای ناکام جاگرفته اند؛بنده راواداشته بود که بیشتردرباره ی پیدایش دولت- ملت هایی اروپا،ونسخه برداری هایی نادرست ازتجربه ی آن هادرسرزمین های اسلامی بنویسم .ودراین راستا،تاکنون،مقاله هایی،جهانی شدن،دولت های امنیتی وخیزش های هویتی،اسلام ،ناسیونالیسم وهویت، بازیرعنوان"دولت- ملت واستعمار،دروبلاک اندیشه وسایت خورشید بازتاب داده شده است.درادامه ی همان موضوعات،ازاین که پاکستان، هم درردیف کشورهایی ناکام، رتبه ی نخست راپس ازصومالی،سودان،یمن وافغانستان بدست آورده است وهم درجهت بزیرسلطه درآوردن افغانستان بلند پروازی می کند، رخ دادهایی هفته ی جاری درپاکستان وچند پرسمان دیگر،نویسنده راواداشت تااین نوشته رابه رشته ی تحریردرآورد.

دراین راستا،روزشنبه7آوریل-20حمل،رسانه های خبری گزارش دادند که درمنطقه ی سیاچین- گلیشیرواقع دربخش کوهستانی کشمیرِزیراداره ی پاکستان،138سربازپاکستانی درزیربرف کوچ گرفتارشده اند؛پرسمانی که توان ارتش پاکستان رادررهاسازی سربازانش به چالش گرفت.وروزسه شنبه9آوریل-22حمل،درحال خواندن مطالبی نشرشده درسایت جنگ بودم که ناگهان نظرم باین موضوع خورد که درشهرکراچی،یک کارخانه ی اسلحه سازی موردحمله قرارگرفته وازآن6هزاربم دستی به غارت رفته ورئیس دیوان عدلی ولایت سند،فرمان تحقیق راصادرکرده است.زمانی که روزچهارشنبه11آوریل-23حمل،درسایت ایکسپریس تریبیون این پرسمان راخواندم که امریکاباپاکستان درزمینه ی کنترول رسانش"کلسیوم امونیوم نایتریت که ازآن ماین ساخته می شودوایل ای دی نامیده می شود"(1)وازآن طالبان درانفجارهای تروریستی درافغانستان بهره برداری می کنند،به توافق رسیده است.ازاین که پاکستان بارهادراین زمینه وزمینه های دیگرباامریکاوحکومت کابل توافق وخلاف آن راکرده است،این پرسش درذهنم پیداشد که باید منتظرماندتاباردیگردودوزه بازی پاکستان چهره ی اصلی خودرانمایش بدهد.

زمانی که غارت6هزاربم دستی ازکارخانه ی اسلحه سازی درکراچی رسانه ی شد،دریافتم که آی اِس آی برای 6هزارانفجاردرافغانستان، بم بیرون داده است.طرفه این که، این گونه بازی شیطانی توسط ارتش پاکستان وسازمان جاسوسی زیرفرمانش درزمانی صورت می گیرد که توان نجات138سربازخودرادربیرون کشیدن اززیرتوده ی برف دردامن همالیا،ندارند ؛وطوری که رسانه هاگزارش داده اند،حکومت پاکستان ازامریکا،آلمان،انگلیستان وسویس خواستارکمک های فوری شده است.ازسوی دیگر،دراین روزهای پُردرد سرکه پاکستان پشت سرمی گذارد،روزیکشنبه8آوریل-21حمل،یک روزپس اززیربرف شدن سربازان ،زرداری رئیس جمهورپاکستان به بهانه ی "زیارت معین الدین چشتی دراجمیر"به دهلی نورفت تابه من موهان سینگ نخست وزیرهند بگوید که حکومت وحزب حاکم یاحزب مردم،حزب زیرفرمانش ازاسلام عارفانه ی معین الدین چشتی حمایت می کند نه اسلام حافظ احمدسعید تروریست دست پرورده ی آی اِس آی که یک هفته پیش، امریکا،بهایی سراورا10میلیون دلارتعیین کرده بود،ودرفهرست تروریست های متهم ازنظردولت دولت هند درماجرای تروریستی 2008درمُمبه ی نیز  می باشد که درآن 160نفرکشته شده بودند.

جنبه ی جالب سفرزرداری به"اجمیر"این است که، 50میلیون کلداربه زیارت معین الدین چشتی کمک کرده است.طارق علی نویسنده ی شناخته شده ی انگلیسی و پاکستانی تبارکه روزسه شنبه 10آوریل دریک گردهمای در"اندین حبیتات"در تمجید کارل مارکس سخن رانی می کرد ومتن سخن رانی اورادرسایت"تایمزآف اندیا"خواندم.راجع به زرداری گفت که:"اوبه جزپول به هیچ چیزی دیگری باورندارد"!این تنهازرداری رئیس جمهورو رهبرحزب مردم"حزب حاکم"پاکستان نیست که  بدرستی توسط طارق علی توصیف می شود،بلکه تمام حزب های سیاسی ومذهبی پاکستان سزاوارچنان تعریفی می باشند.دراین زمینه،دوسیه ی توسط مارشال اصغرخان ترتیب ودراختیاردیوان عالی پاکستان گذاشته است که درجریان داوریی عدلی می باشد،ودرآن آمده است که آی اِس آی درسال1990،درزمانی که اسلم بیک فرمانده ارتش بود،میلیون هاروپیه به احزاب سیاسی توزیع کرده است.پس ازدوسیه ی ساخت اصغرخان،صداهای بسیاری درپاکستان بلندشده است که شاخه ی سیاسی آی اِس آی لغواعلام کرده شود.فرمانده ارتش بجای این که به فعالیت های سیاسی آی اِس آی اذعان وآن راپایان یافته اعلام نماید،گفته است که چنان شاخه ی وجودندارد.دوماه پیش ازسفرزرداری به اجمیروبخشش سخاوت مندانه اش به دربارصوفیان هند،سلمان رشدی نویسنده ی کتاب"آیه های شیطانی"دریک گردهمایی ادبی وهنری درهند سخن می گفت،وقراربود که عمران خان کرکت بازپیشین وسیاست بازکنونی وپرورده شده دردستگاه آی اِس آی نیزکه درعین وقت درهندبود، درآن شرکت نماید  وبخاطرحضوررشدی، ازشرکت درگردهمایی نامبرده خود داری کرد.زمانی که ارعمران خان پرسیدند که چرادرگردهمایی شرکت نکردی؟درپاسخ گفت که:"رشدی به احساسات مذهبی مسلمان هاخدشه وارد کرده است؛ازاین رو،ازشرکت درآن گردهمای خود داری کردم."وقتی که موضوع به رشدی گفته شد:یادآورشد که:"عمران خان قیافه ی قذافی رادارد وسرنوشت وبازی سیاسی اش راهم این گونه بایدبداوری گرفت وتاکید کرد که زمانی که عمران خان در"آکسفورد دانشجوبود،مردم اورا"دم دم"/ احمق خطاب می کردند،واکنون همان احمق، درتبانی باارتش وملاهامی خواهد نخست وزیرپاکستان شود."دررابطه باخدشه وارد کردن به احساسات مسلمان درکتاب خود"آیه های شیطانی"،رشدی یادآورشد که:"آن قدرکه تروریسم پروریی پاکستان به اسلام زیان رسانده است،هیچ دشمنی دیگری نرسانده است"!

درارتباط باکمک زرداری به درگاه صوفیان چشتیه دراجمیرکه رسانه های غربی آن را10میلیون دلار،وتایمزآف اندیا، 50میلیون روپیه نوشته است،پرسمان خنده آوراین است که پاکستان ،اقبال،فیلسوف،نواندیش اسلامی،عارف وشاعردرزبان های فارسی واردورا به حیث"حکیم امت"مصرف کردوملاهاراهم بیش ازاندازه ی نیازمصرف کرده وحالامی خواهد صوفی هاراهم هم مصرف کند، این هم درزمانی که اقبال هیچ صنفی ازصنف های موجود درجامعه ی اسلامی راباندازه ی ملاهاوصوفی هاسرزنش نکرده بود،وبرای سرزنش ملاهاوصوفی هاتوسط اقبال، به یک شعراوبسنده می شود:زمابرصوفی وملاسلامی--- که پیغام خدا دادند مارا--- ولی تاویل شان درحیرت انداخت--- خداوجبرئیل ومصطفی را--- عالمان ازعلم قرآن بی نیاز--- صوفیان درنده گرگی مودراز.هنرمندیی پاکستان درمنافقت این است که می تواندهم ازنام اقبال بهره برداری کند وهم ملاهاوشاگردان قرآن نخوانده شان رابه حیث تروریست بکاراندازد.اکنون،بارفتن زرداری به اجمیروکمک50میلیون کلداری به درگاه صوفی های چشتیه،معلوم می شود که پس ازاین، بازاربهره برداری ازملاوطالب جای خودراببازاربهره برداری ازصوفی هامی سپارد.درزمانی که رئیس شهرداریی کابل بودم،روزی یکی ازدوستانم که درشهرک حیرتان،"ببرک کارمل"رئیس جمهورشوربختِ پیشین افغانستان رادیده بود،برایم گفت که،به کارمل راگفتم که طالبان مسلحانه ازمرز"سپین بولد ک" واردافغانستان کرده شدند.اوباهمان سخنان شعارگونه اش گفت:"این آخرین کارتوس ارتجاع است که بروی مردم افغانستان فیرمی شود"!

بااین که کارمل ازطالبان، به حیث آخرین کارتوس ارتجاع نامبرده بود.افسوس که زنده نماند تاببیند که برخی خلقی های سرخ ووابسته به حزب خلق هم بادستارهای سیاه ،ریش های چرکین وبلند،موهای درازوکله هایی تهی ازمغزدرکارخانه طالب سازیی ارتش پاکستان،طالب شدندو تاپسین رمق به غارت وتباه کاری درافغانستان پرداختند وبخشی ازفیرکنند گان همان کارتوس های شدند که به گفته ی کارمل ارتجاع سیاه به سوی افغانستان هدف گیری کرده بود.در پی سفرزرداری به اجمیروسلام منافقانه ی اوبه آرامگاه بزرگ مرد جریان صوفی های چشتیه،ممکن است که پس اززباله شدن  طالبان، صوفی هاهم موردلطف ومهربانی اسلام شعاران خاکی پوش راولپندی قرارگرفته، باتردیدآخرین کارتوس ارتجاع که کارمل گفته بود،به حیث کارتوس دیگری به سوی افغانستان فیرشوند.ازاین که صبغت الله مجددی،کلان صوفی های نقشبندی، هم پیرشده است وهم سیاست بازی هایی زراندوزانه اخلاص صوفی- حضرتی اش رادراداره ی فسادزده ی کرزی هزینه کرده است،وارد کردن شیخ عمرمجددی دیگری باعباوقبای نوتری درکنارنادرخان غداری دیگری، درکارخانه ی آی اِس آی، روی دست گرفته شود.

پاکستان که همه کارتوس های طالبی اش رابه سوی افغانستان فیرکرده است وتنهابازی باورق صوفی هامانده است؛ وازهمه مهمتراین که، دربدترین بحران اقتصادی وانرژی درتاریخ خودروبروشده است وژرفنای بحران انرژی راازاین فیصله اسلام آبادمی توان دریافت که روزدوشنبه9آوریل-21حمل،حکومت نخست وزیرگیلانی درهفته دوروزرارسمارخصتی اعلام وتاکیدورزید که پس ازساعت8شب بایدهمه بازارهابسته شوندوجیره بندی برق هم درتمام کشورمساویانه صورت می گیرد.وسیاست کسب فن آوری هسته ی غیرنظامی ازامریکا؛بخاطرتروریسم پروری پاکستان بی نتیجه، وتلاش هابرای راه اندازیی خط نفتی ایران به پاکستان، هم زمان گیرمی باشد،وهم به سبب نزاع امریکاباایران وفشاربرپاکستان درجهت دوری گزیدن آزآن، بی اثرمی نماید.به سخن دیگر،بحران اقتصادی- انرژیی پاکستان وبازیی موشه وگربه ی امریکاهم بااین کشوردودوزه بازادامه خواهد یافت.

ازاین رو،پاکستان بانزدیک شدن زمان برگزاریی گردهمایی سران ناتودرشیکاگوی امریکادرروزهای20و21ماه مه سال جاری،به سه کارزیردست زده است تاازامریکاامتیازی بدست آورد:نخست:ازچهل حزب منحط مذهبی،شورای دفاع پاکستان راساخته است که هدف آن هاتنهاادامه ی بندش مسیرتدارکاتی ناتوازطریق پاکستان می باشد.دوم،ازاین که طالبان درجنگ های رودرروباناتووسربازان افغانستان متحمل زیان های بسیاری شده اند،پاکستان برتری رادراین دانسته است که طالبان بجای جنگ هایی رودرروبادشمنان پاکستان،به تروریسم وبم گذاری هایی کنار جاده ی ودرون شهری توسل جویند که غارت شدن6هزاربم دستی ازکارخانه ی اسلحه سازی درکراچی درروزدوشنبه 21حمل-9آوریل،برای مدتی زیادی می تواندبه گسترش تروریسم به حیث یک قلم عمده ی کالای صادرات پاکستان به افغانستان کمک نماید.سوم،برای کاهش فشاربرشانه ی خودازمرزشرقی،تمایل دوستی باهندراکه تشویق تجارت میان هردوکشوروسفرزرداری به دهلی واجمیربخشی ازآن می باشد،روی دست گرفته است.وهدف این سیاست، پیش ازبرگزاری گردهمایی سران ناتودرشیکاگو،تاکیدبراهمیت نقش کلیدیی پاکستان دربازگردانی صلح به افغانستان پیش و پس از2014می باشد.کمیته ی امنیت ملی پارلمان پاکستان که پیشنهادهای آن برملاشده است، ونویسنده بخش هایی از آن را درمقاله ی"معتادشدن پاکستان دربهره برداری ازتندروان مذهبی"بازتاب داد؛بیشترازهمه،برنقش کلیدی پاکستان درگفت وگوهای صلح درافغانستان تاکید گذاشته است.

باتوجه به آنچه گفته شد،چهارپرسمان زیردرروابط امریکا،افغانستان وپاکستان،بیشتر ازهمه مهم به نظرمی رسند:نخست،آیاچنان خواسته ی بزرگی باموقعیت وقدرت پاکستان به حیث یک کشورناکام وتروریست پرور،سازگاری داردیانه؟دوم،غرب بویژه امریکاکه خواستاربدست آوردن پایگاه نظامی درافغانستان می باشد،چگونه می تواندباچنان خواسته ی غیرمنطقی کناربیاید؟سوم،پاکستان درافغانستان چند قومی بدفاع ازپشتون هابرخاسته وقوم های دیگررادرصف دشمن خودبرانگیخته است.چهارم،آیاکشورهای منطقه، باتوجه به اهمیت موقعیت ژئوپالیتیکس افغانستان برای آن ها،دست بالای پاکستان تروریست پروررا درفرایندبازگردانی صلح درافغانستان می پذیرند؟این ها،پرسش های می باشند که پاسخ آن هاازعهده ی پاکستان وهرکشوردیگری بیرون است.طوری که یادآوری شد،پاکستان به حیث یک کشورناکام که درداخل خودباخیزش بلوچ هاروبرواست وگه گاهی طالبان پاکستانی یامارهای پرورش یافته دردامان سازمان جاسوسی اش/آی اِس آی دربخش های گونه گون بویژه منطقه ی قبایلی جنوب غرب دست به تروروآشوب می زنند،وازهمه فرساینده تراین که درکراچی ،بزرگترین شهرپاکستان، روزانه حداقل15نفرکشته می شوندوآدم ربایی برای پول توسط طالبان به اوج رسیده است وبحران جانکاه اقتصادی وانرژی وبلندرفتن قیمت مواداولیه درپاکستان ازآسمان سخن می گوید؛به دشواری می توان باورکرد که پاکستان بتواند بحران خودراحل نماید.پس کشوری که خودش باندازه ی بسیاری بحران دارد،اول بایدبکوشد که بربحران خودش غالب شود.زمانی که بحران خودرامهارکرد،آن وقت به حیث یک کشورمنطقه می تواند راجع به حل بحران افغانستان درکناردیگربازی گران منطقه ی سخن بگوید.

دررابطه بادشواری های پاکستان وناتوان درمهارآن هاوبلند پروازی های این کشورناکام،بهتراست نمونه ی هم بیاورم.چندی پیش،درباره ی شخصیت ونوشته های ماریویارگاس یوسا،نویسنده ی پیرویی که درسال2010جایزه ی صلح نوبل رادرادبیات بدست آورد،مصروف مطالعه بودم که سخنی نغزی درباره ی رومان"خانه ی سبز"اویافتم، وآن سخن این بود که، نامبرده دررومان"خانه ی سبز"می گوید که:"نظامی هادردوران جنگ های امازون،روسپی خانه درست کردندتاسربازان مزاحم زنان پاکدامن نشوند."درادامه ی رومان خود،یوسا،نظامی هارابه مسخرگی می گیرد که توان اداره ی یک روسپی خانه/فاحشه خانه راندارند ومی کوشند که مشکل فقرفراگیرراحل نمایند"!این سخن نغزیارگاس یوسا،تنهابه نظامی های کودتاچی امریکای لاتین کاردبرندارد،بلکه بهترین کاربردرادررابطه باخیره سریی نظامی های پاکستانی پیدامی کند که ازتامین امنیت درشهرکراچی،ولایت بلوچستان ومنطقه ی قبایلی پاکستان ناتوانند ومی خواهند که دربازگرادنی صلح درافغانستان که درآن خودشان ازسه دهه بدین سود درجهت صلح زدایی ،تباه کاری وگسترش تروریسم عمل می کنند،نقش کلیدی هم بدست بیاورند!

دررابطه بااصل دوم که غرب بویژه امریکا،باخواسته ی بلندپروازانه ی پاکستان درافغانستان پس از2014کنارمی آیدیانه؟ازرابطه ی پرتنش موجود میان واشنگتن واسلام آباد،وبرعکس، رابطه ی تنگاتنگ میان واشنگتن ودهلی ودیدگاه هردونسبت به تروریسم پروری پاکستان درافغانستان وکشمیر،آشکارمی شود که پاکستانی هابیش ازاندازه پاازگلیم خودفراترگذاشته اند.ازجانب دیگر،پاکستان که به بازی باورق چین علیه امریکاوهندروی آورده بود،بدودلیل سرافگنده شد:نخست،چین درگروه بریسک/برازیل،روسیه،هند،چین وافریقایی جنوبی که دوهفته پیش دردهلی گردهمایی سران داشت،دست بدست هند داده راجع به آینده ی جهان اعلان موضع کردند.دوم،چین باتوجه به رفتارمنافقانه ی پاکستان بابادارقبلی اش یعنی امریکاوتروریست پروری اش علاقه  ندارد اجازه بدهد که اسلام آباد باورق پکن بازی کند.و خود داری چین ازادامه ی سرمایه گذاری درگوادردرغرب بلوچستان که تاکنون به ترورچند مهندس چینی توسط مبارزان بلوچ انجامیده است،دال براین سخن می باشد.ازسوی دیگر،روزسه چهارشنبه11آوریل-23حمل،در"ایکسپریس تربیون"خواندم که درگردهمایی سران ناتودرشیکاگوکه از20تا21ماه مه برگزارمی شود،به سه موضوع زیراهمیت داده می شود:نخست،تعهدناتوبه انتقال کامل قدرت درسال2014به حکومت افغانستان وپس ازآن.دوم،اطمنان دادن به اتحادیه که ناتوکه این سازمان نظامی این توان ونیازرادارد که ازمردم وسرزمین اعضایی خود دفاع نماید.سوم،باچالش های سده ی بیست ویکم مقابله وازشبکه ی متحدان خود درسراسرجهان دفاع میکند.(2)تاگید ناتوبر سه اصل نامبرده؛درواقع، هشداربه تروریستان وسرپرستان شان ازجمله پاکستان می باشد که دربرآوردخودبیش ازاین به خطانروند.

اگرامریکادرافغانستان امروزوپس از2014،به پاکستان نقش موردنظرآن کشوررابدهد که بعیدبه نظرمی رسد،حمایت غیرپشتون هاوبخشی ازپشتون هاراکه مخالف سیاست افغانی پاکستان می باشند؛ازدست خواهد داد،پرسمانی که پاکستان خواهان آن می باشد.دراین صورت،درمنطقه ی اکثرپشتون درجنوب غرب،جنوب وجنوب شرق کشورکه دربی ثبات نگهداشتن آن، پاکستان سرمایه گذاری کرده  وبرای امریکادردسرآفریده است،بیشتربه دشواری آفرینی خودعلیه کابل وامریکا می افزاید.ازطرف دیگر،متحدان نیمه قابل اعتمادامریکادرکابل که به غیرپشتون هاپیوندنژادی دارند،به شمول پشتون های بریده از پاکستان ،نسبت به امریکابی اعتمادترشده ممکن است به روسیه،ایران وهندروی بیاورند،کشورهای که نسبت به پاکستان درافغانستان بد گمان می باشند.پاکستان که ازقبل بامردم غیرپشتون افغانستان دشواری داشت وسرمایه گذاریی راکه با پول عرب هاوامریکادردوران جهادعلیه شوروی درافغانستان کرده بود؛بخاطردشمنی باآن ها ازدست داد.ازاین رو،دوطرف نمی توانند بریک دیگراعتمانمایند.اما،گرایش آن هابه سوی قدرت های منطقه ی مخالف پاکستان بویژه ایران وروسیه،می تواند مانند،پاکستان ،امریکارا هم بادشواری روبروسازد.

درچنان شرایطی که، پشتوزبان های متحدامریکادرحکومت کابل پایه ی مردمی ندارند ومنطقه ی جنوب راکه بایدپایگاه مرد می آن هامی شد،پاکستان بخاطرناتوانی شخصیتی ومزدوری دوگانه شان می خواهدبه طالبان بسپاردوتااندازه ی هم این کاراکرده است.افغانستان باید برای پس ازسال2014،درانتظاریک جنگ درونی دیگری باشد؛جنگی که درفردای عقب نشینی ناتوازافغانستان میان کشورهای منطقه بابکاراندازیی گرایش های قومی- بومی براه انداخته خواهدشد.درچنان جنگی که هرگزبه گونه ی دهه1990نخواهدبود،روسیه،ایران وهند به حمایت نیروهای برخواهند خاست که مخالف سیاست افغانی پاکستان می باشند.ازاین رو،نویسنده برای همه ی افغان هاپیشنهادمی نماید که تاسال2014 که ناتودرافغانستان حضورنظامی دارد،درایجادیک حکومت مردمی بازتاب دهنده ی ترکیب اجتماعی کشورشود بکوشند واجازه ندهند که تاریخ تلخ وسیاه دهه ی1990میلادی-1370خورشیدی تکرارشود.افغان هاازهرقوم وقبیله وتباری که هستند؛بایدبدانند که، هرگونه نفاق وچند دستگی درامروزوفردای کشوریک نتیجه دارد و آن، موقع دادن به ماجراجویی وتروریسم پروریی پاکستان وادامه ی تباه کاریی آن درافغانستان.

پانویس ها:

1-Special forcec to counter talibans deadliest weapon

tribune.com.pk/story/362779/special-forces-to-counter-taliban-deadliest-weapon/

byIrfanGhauri,published,Aprir11.2012

2-Afghan Endgame:Pakistan likely attend nato summit in Chicago

byQaiser but,published,April11,2012

tribune.com.pk/story/362837/afghan-endgame-pakistan-likely-to-attend-nato-summit-in-chicago/