بیست ونهم ماه اسد سال 1398
این تحلیل ؛ درپیوند به گزارشی زیرعنوان:" افغانستان وصد سال استقلال، سرنوشت نا تمام استقلال واصلاحات اما نی" گزارشگر، فریدون آژند ، نشر شده در سایت اند پند نت فارسی ، بتاریخ 28 مرداد / اسد 1398 برابر به 19 اوت / اگست 2019، ارایه شده است. ازاین که درصفحه فسبوک / رخنامه ام پخش شده است ، بهتردانستم که درسایت اند یشه هم پخش شود،تا دوستان وفرهنگیان ازآن بهره مند شوند. ازاین نگاه که دانشمند مسلمان هندی ، سر سید احمد خان دردهه 60 قرن نزده دانشکده علیگررا درهند براه انداخت ومسلمان ها را به آموختن دانش مدرن غربی ونواند یشی دینی ترغیب کرد. وپیشترازاو، میرزا تقی خان مشهوربه امیرکبیر، دارالفنون را درفارس / ایران کنونی راه اندازی کرده بود. امرپراتوری عثمانی هم بخاطرحضوردراروپا ازپیشرفت آن نمونه گیری ونوگرای را شروع کرده بود. درمصر، محمد علی والی امپراتوری عثمانی بارسیدن نا پلئون بونا پارت به مصردرآغازقرن نزدهم ، کمربه نوگرایی واصلاحات بسته ودرسال 1826 ، اولین دسته دانشجویان مصری را به پاریس اعزام کرده بود. درواقع، ترویج علوم نو وفن آوریی نظامی- پزشکی غربی درسرزمین های نامبرده شروع ورونق گرفته بود. برخلاف، درمرکزخراسانی بعدا افغانستان نامیده شده ، امیران همه اول نوکر شرکت انگلیسی هند شرقی ، دوم، نوکرمهاراجه رنجیت سینگ ، پادشاه پنجاب / پاکستان کنونی وبعد ازآن نوکران هند بریتا نیا شد ند. ازآن هم مهم تراین که ، امیران افغان همه قبیلگی وبی فرهنگ حتا زبان فارسی را درست نمی فهمید ند وبخاطرریشه هندی شان بزبان پشتو / زبان قبایلی آن وقت خراسان وامروزافغانستان هم سخن گفته نمی توانستند.
برای اینکه تحلیل طولانی نشود، بدومسئله تمرکزوبا بررسی علت شکست امان الله خان نوشته را پایان می دهم:نخست،خراسان نقطه مرکزیی بازیی بزرگ هند بریتانیا وروسیه تزاری درقرن نزده شده بود. ازاینکه درسال 1870ترسا یی، بسمارک ولایت های پروس را متحد وامپراتوریی آلمان را ایجاد وعزم رقابت با روسیه تزاری وهند بریتا نیا دراروپا وآسیا وافریقا را کرده بود،هردو قدرت استعماری درمرکزخراسان تفاهم ونام آن را افغانستان گذا شته منطقه ای حایل میان خود ساختند وسیاست خارجی آن را روسیه به هند بریتانیا سپرد وبا سلطه برآسیای مرکزی قناعت کرد. دوم، هند بریتانیا وروسیه به اتفاق هم ، عبدالرحمن خان را که درسمرقند زند گی فراری داشت، آورده امیرافغانستان ودراصل زندان بان زندا نی بی بامی بنام افغانستان ساختند. ترسناک این که ، عبدالرحمن خان درمدت 21 سال امارت همراه با وحشت خود (از1880 تا 1901 ترسا یی) ، موفقانه با معارف نورزمید تا خوبترزندان بانی کرده باشد. شایان ذ کراست که ، بعد ازمرگ عبدالرحمن،پسرش حبیبا لله خان مکتب کاتب سازی را افتتاح کرد. درحالیکه مکتب کا تب پروریی اوادامه داشت،خود ش درزدوبند درون خانوادگی درسال 1919 کشته شد وامان الله فرزند ش جانشین شد. زمان امارت امان الله خان ،با کمی تفاوت ،مصادف با کود تای بلشویک ها علیه حکومت انقلابی کرنسکی درروسیه شد وبلشویک ها صدای انقلابی گری وضد یت با استعماربریتانیا وفرانسه را بلند کرد ند. درچنان شرایطی ،امان الله خان هم صدای استقلال هم برنامه ناقص اصلاحی را براه انداخت. ازاینکه جامعه مطلق بی سواد وسنتی ونسل نو فرهنگی پا یه نگرفته بود،استقلال خواهی امان الله میوه ناپخته داد واصلاحات او برای خودش درد سرسازشد. مثلا،درسفری که به ترکیه وایران داشت،هم اتاترک هم رضا شاه به او گفتند که جامعه افغانستان بسیارعقب مانده است ؛ بنا برآن،احتیاط کند که نکرد.
افزون برآن،محمود طرزی پدرزن او که دردمشق دردوره عثمانی زندگی می کرد وزیرتاثیر حرکت ترک های جوان رفته بود،با رسیدن به کابل وخویشاوندی با پسران امیر ، هم درباری هم مشوق امان الله خان درنوگرایی واصلاحات خام وبی پا یه شد. ازاینکه استعمارزای ها بخاطر ادامه حکومت های نامردمی شان تئوری توطئه را تقویت کرده اند تا خارجی ها را عامل شکست وریخت های خود معرفی نما یند. برخلاف، خود استعمارزای ها از جمله امان الله خانرا عامل اصلی شکست وفرارش به روم می دانم. حبیب الله کلکانی که کابل را ازامان الله خان گرفت؛ ازاینکه استعمارزای ونوکربریتانیا وروسیه نبود،حکومتش توسط نادر غدار به کمک هند بریتانیا واستالین سرنگون کرده شد. مثلا،طوریکه درخاطرات آقا بی کوف آمده است،جاسوسان به استالین اطلاع دادند که شخصی بنام حبیب الله کلکانی ازطبقه زحمت کش به قدرت رسیده است ،باید حمایت شود. استالین گفت که تاجیک است وادامه حکومتش درافغانستان بزیان شوروی درآسیای مرکزی می باشد. ازاین رو،استالین همکارهند بریتانیا دربراندازی حکومت کلکا نی وتحمیل حکومت نادر غدار برافغانستان شد. هند بریتانیا هم با استوارساختن حکومت نادرغدار به کمک استا لین،جنازه استقلال واصلا حات خام وبی برنامه امان الله خان را برداشت!
0 comments:
Post a Comment