نو اند یشان مسلمان ، به استفاده ازتجربه نهضت الهیات رهای بخش امریکای لاتین ، نیازمبرم دارند

ابراهیم ورسجی
سیزدهم ماه اسد 1398
این تحلیل ؛ درپیوند به نوشته ای آقای محمد مجتهد شبستری به عنوان :" ما مسلمانان دربحران هستیم" ، نشرشده شده درسایت ملی- مذهبی ، بتاریخ 12 مرداد / اسد ، 1398 خورشیدی، ارایه شده است. ازاین که درصفحه فسبوک / رخنامه ام پخش شده است، بهتر دانستم که درویلاک "اند یشه" هم پخش شود، تا دوستان ازآن بهره مند شوند. آقای شبستری ، نوشته های شما را همیشه یا اکثرا می خوانم ودربسیاری موارد هم نظرتان می باشم.ازبسیاری موارد به این خاطریاد کردم که شما درایران شیعه ومن درافغانستان سنی زاده شدم وسه سال درایران وهفده سال درپاکستان زندگی آواره داشتم ودردوران آوارگی درپاکستان، زبان اردو وانگلیسی آموختم ودردانشگاه پنجاب درلاهورسیاست وتاریخ خواندم. نا گفته نماند که ، زبان اردورا برای شناخت تفکراسلامی درهند ازشاه ولی الله دهلوی تا سید ابوالاعلی مودودی یادگرفتم. اندیشه اسلامی تولید شده درمصررا ازطریق زبان اردو وترجمه ای ایرانی شناختم وپانزده سال می شود که درکا نادا زندگی می کنم وسه کتاب به عنوان های: "اسلام وسکولاریسم" ، " اسلام ، غرب ودموکراسی" و" اسلام، غرب وحقوق بشر " نوشته درکا بل پخش کردم وسایت های: " اندیشه" و" انسان گرای هم دارم. آری، وقتیکه ازپاکستان به سوی کا نادا روان شدم ،کتاب های:"اسلام" بزبان انگلیسی و" اسلام ومدرنیت "و" موضوعات بنیادی قرآن" ، نوشته های دکتر فضل الرحمن را با خود آوردم. دکترفضل الرحمن (وفات 1987) که ، استاد اسلام شناسی دردانشگاه مکگیل درکا نا دا ودانشگاه شیکا گودر امریکا بود، در"اسلام ومدرنیت" به آگاهان مسلمان دوحرکت را برای امروزین کردن اسلام پیشنهاد کرده است:حرکت ازامروز به زمان آغازین اسلام وحرکت ازآغازاسلام تا کنون. ازنگاه آن دانشمند کم نظیر،دوحرکت می تواند کمک به فهم امروزین وعصری کردن اسلام نما ید واطلاع دارم که ژنرال ایوب خان رئیس جمهورنظامی وظاهرا نوگرای پاکستان که دانشجوی دانشگاه علیگرهند بود،ازدکترفضل الرحمن خواسته بود که ازکا نادا به پاکستان آمده به اوکمک دربهبود نظامی خانوادگی ازنگاه اسلام نما ید واو هم به کراچی که آن وقت پایتخت پاکستان بود رفت وبا بازکردن "مرکز تحقیقات اسلامی" بکارآغازکرد. اندیشه نوگرای اسلامی او درنهاد های قرون وسطای- مذهبی پاکستان واکنش خلق کرد واو هم به امریکا رفت واستاد مضمون " دین وتغییرات اجتماعی" دردانشگاه شیکا گوشد. نهایت خرسند هستم که اندیشه اصلاحی فضل الرحمن درغرب واندونیزی ومالیزی جا بازکرده است ونو اندیشان عرب هم متوجه اندیشه ای او شده اند!
بهرحال،من که همه یا بسیاری نوشته های اسلامی ارایه شده درهند،ایران ومصررا خوانده ام ،نوشته های فضل الرحمن وادار به بازنگری ام کرد. بازنگریی که مطالعه تاریخ فکریی مسلمان ها بخش عمده آن می باشد. دراین بازنگری،این نظر مارکس وانگلس که گفته اند:" محمد یک انقلاب آورد؛ ازاینکه انقلاب او دریک جامعه بدوی رخ داده بود، بعد ازمرگش ، انقلابش مرد." برذهنم بی تاثیر نبود. مرگ انقلاب محمد هم باعث جنگ سالاری عرب بدوی بنام فتوحات شد.فتوحاتی که ماکس وبرآن ها را جنگ برای غنیمت ومولد صوفی گری نام نهاده است. دراین رابطه ، درتاریخ خواندم که دردوره حیات محمد ص، فردی به او اطلاع داد که خالد بن ولید رئیس یک قبیله را که ایمان آورده بود بخاطرزن زیبایش کشت. پیامبر ازاوپرسید که چرا انسان مسلمان شده را کشتی؟ پاسخ داد که دروغ می گفت. محمد ص با خشم به او گفت که آیا قلبش را شق کردی که ایمان نیاورده بود ودست خود را به سوی آسمان با لا کرده گفت که ای الله ازکاریکه خالد کرده است به تو پناه می جویم!
اگرامروز، طالبان به کمک ائتلاف نظامی ها وملا های منافق پاکستانی درافغانستان ،القاعده ، داعش های سنی وشیعه درعراق وسوریه و ولی فقیه و وهابی ها دریمن والشباب درصومالی وبوکو حرام درنیجره بنام دین زن ستیزی ومرد کشی می کنند واسلام را دین جنگ طلب وخشونت زا وتروریست پرورنما یش می دهند، بدون شک،ازخالد بن ولید وشاه دوشمشیره که قبردومی درکابل است ومورد احترام جا هلان مسلمان می باشد وده های مورد دیگر استفاده واعتباری برای اسلام ومسلمان ها درجهان باقی نگذا شته اند. ازاین رو،مراجعه آگا هان مسلمان به قرآن ودوره رسالت و بهره برداری از نهضت پروتستانی درمسیحیت دارای اهمیت زیاد می باشد. مثلا،اراسموس دانشمند نواندیش مسیحی-سویسی عصررنسانس به اصل انجیل مراجعه وآن را بزبان خود ترجمه کرد وبعد ازاو،لوتر،حقوق دان وفلسفه دان آلمانی اصل انجیل را به آلمانی ترجمه ومسیحیت رایج در کلیسای روم را زیر سوال برد. زیرسوال بردنی که به انشعاب درمسیحیت وپیدایش مسیحیت کاتولیکی وپروتستانی انجامید. متاسفانه ،اصلاح طلبان مسلمان ازشیخ رفاعه طهطاوی تا سیدجمال وعبده از نقلیات به عقلیات نرسید ند وسر سید احمد خان که بدفاع ازعقل دربرابر نقل برخا ست، توسط عالمان سنتی تکفیرشد. بازهم خوشحال هستم که دانشگاه علیگر او مرکزنواندیشی درجنوب آسیا می باشد.ازاین رو، امید وارهستم که نو اندیشان مسلمان به تفسیرعقلی-اصلاحی ونو ازقرآن متوسل شوند.
دراین راستا، دوتجربه ای قا بل بهره برداری پیش روی آن ها قراردارد:نخست، نهضت اصلاحی پروتستان.دوم، نهضت الهیات رهای بخش امریکای لاتین. ازاین نگاه که ، نهضت الهیات رهای بخش امریکای لاتین سربرآورده دردهه شصت قرن بیستم ، ازشکم مسیحیت سنتی- اسپانوی- ایتالوی سربرآورده است که نماد آن همین پاپ فرانسس پاپ بزرگ درواتیکان می باشد، خوب ترمی تواند کمک به آوردن اصلاحات وبه روزکردن اندیشه قرون وسطای حاکم درکشورهای اسلامی نما ید. درغیرآن ، به گفته شاعر: اگراین مکتب است و این ملا / وضع طفلان خراب می بینم!