! آقایی ژنرال پرویزکیانی،بسیارناوقت شده است

نمی توان مارهارادرحیاط خلوت خانه نگهداشت وامیدواربودکه فقط همسایه رابگزند!

هیلاری کلینتن درخطاب به همتایی پاکستانی اش

ابراهیم ورسجی

2-8-1390

پاکستان اززمان پیدایش خود درسال1947تاکنون؛بخاطرفقرتاریخی گری وفرهنگی دردرون ورقابت هایی شرق وغرب،گرایش هندوافغانستان به شوروی وخصومت میان پکن وواشنگتن، دربیرون، مصروف جنگ های نیابتی بوده وازاین طریق پول هایی کلانی بدست آورده است.ازاینکه جنگ های نیابتی به تاریخ پیوسته اند،وپاکستان نتوانست سیاست هایی خودراامروزین نماید،به چالش های گونه گون مواجه شده است.این کشور؛افزون براینکه نتوانست سیاست های خودرامطابق شرایط امروزین دیگرگون نماید، به بهانه ی دست یابی به عمق استراتیژیک درافغانستان پساکمونیستی،دست به پرورش هراس افگنی؛ودرواقع،متوسل به بازیی بزرگی شد که جزسه پی آمد  فاجعه بارزیرچیزی دیگری دربرنداشت:نخست،افغانستان پساطالبی رامانند دوره ی کمونیستی ودوره ی مجاهدین برآوردکرده به ویرانی ی بیشترافغانستان ورشد تروریسم کمک ورودررویی باداران خود،یعنی امریکاانگلیس قرارگرفت.دوم،دشمنی افغان هاوبی اعتمادیی باداران خودراکمایی کرد.سوم،بجایی خود داری ازسیاست های نظامی گرانه ی تروریست پرور،وروی آوردن به اهمیت اقتصاد،تجارت وفن آوریی نودرشرایطی کنونی که باشتاب روبه جهانی شدن دارد،فربه شدن تروریسم وتندرویی قبیلگی- مذهبی و بحران اقتصادی وانرژی رابرایی افغانستان و مردم خودحتامنطقه ببارآورد.

پاکستان که اکنون بحرانی ترین مرحله در روابط خارجی خودباکشورهایی غربی بویژه امریکاوشکننده ترین وضعیت سیاسی- اجتماعی واقتصادی رادرتاریخ بیشترازنیم قرن خودپشت سرمی گذارد،آهسته آهسته درک می کندکه به چه بازیی خطرناک وطاقت فرسایی دست زده است.درتاریخ روابط بین المللی وسیاست خارجی خوانده بودم که کشورهابایدبشترین تلاش واحتیاط رابه کاراندازندتامناسبات دوستانه بادیگرکشورهارادرجهت تامین منافع ملی خودبرقرارنمایند.درتاریخ روابط بین المللی،این اصل نیزبرجسته است که کشورهااهداف سیاست خارجی خودراباندازه ی ظرفیت وتوان ملی خودترتیب وعیارمی نمایند.این اصل درسیاست خارجی کشورهاباین لحاظ اهمیت فزاینده یافته است که استراتیژی هایی کلان، همواره دست آوردصفری دربرداشته اند.بطورنمونه،امریکادردوره ی ریاست جمهوریی جورج بوش، بخاطرتحقق برنامه ی قرن امریکایی که مدیریت جهان رادنبال می کرد،به بهانه ی جنگ علیه هراس افگنی علیه اسلام به جنگ شتافت؛جنگی که هدف آن کنترول منابع انرژی وازاین طریق زیرفشارگرفتن اروپا،چین وروسیه و...بود.نتیجه ی چنان جنگی نشان دادکه سنگری ازمدیترانه تاکابل دربرابرامریکابازشده است واقتصاداین کشورراناتوان وبابالابردن قیمت نفت وگاز،کمراقتصادروسیه رابست وچندکشوردیگری راکه رژیم هایی نفتی ی آن هاازجمله ایران بایدپیشتربه تاریخ می پیوستند،باکمایی کردن پول های کلان باقی مانده اند.وکشوری مانند پاکستان که هم ازچنان منبعی برخوردارنبود؛وهمچنان،استراتیژیی کلان دارد، دربرابرمشکلات درحال بزانودرآمدن می باشد.

درتاریخ سیاسی کشورهایی روبه پیشرفت،پاکستان ثابت کرده است که بیشترازهرکشوردیگری غیرعقلانی تصمیم می گیرد؛وبرای غیرعقلانی تصمیم گیریی رهبران پاکستان،به دونمونه ی زیراستنادمی شود:نخست،برخورداین کشورباپاکستان شرقی درسال1971که یک مسئله ی سیاسی- ملی رانخست به یک جنگ داخلی وسرانجام به یک کشمکش منطقه ی ومداخله ی هندوجدایی بنگله دیش،کشاند.دوم،به بهانه ی دسترسی به نفوذعمیق استراتیژیک درافغانستان،این کشورراویران وبخاطربراندازیی تروریسم،پای قدرت نظامی دولت های سرمایداری رابه افغانستان کشاند.موضوعی که اکنون دوام حضورنظامی امریکادرافغانستان خواب رابرچشمان سران نظامی پاکستان حرام کرده است.طارق علی نوسنده ی انگلیسی- پاکستانی تبارکه درسیاست های نیم قاره ی هندصاحب نظربرجسته ی می باشد،می گویدکه:"درگفت وگوی که باخانم گاندی داشتم،یادآورشدکه درروز16دیسامبر1971،روزسقوط "داکه"فرمانده ارتش هندآمدوپس ازادای سلام نظامی گفت که اجازه است کاررابه پایان برسانم،یعنی پاکستان غربی رااشغال نمائیم.درپاسخ گفتم که کابینه تصمیم می گیرد.زمانیکه موضوع درکابینه مطرح شد،بسیاری طرفدارادامه ی کارفرمانده بودند.اما،بخاطرواکنش امریکاوچین،به آتش بس فیصله بعمل آمد.ودراخیر،خانم گاندی گفت که نظامی هاعقلانی نمی اندیشندوهمین غیرعقلانی هادرپاکستان حکومت می کنند"!

برای فهم هرچه بیشترعقلانی نبودن نظامی های پاکستانی، تنهاسیاست کسب عمق استراتیژیک آن هادرافغانستان بسنده می کند.افغانستانی که رسیدن به چنان هدفی بلندپروازانه درآن؛ درحال حاضر،هم دشمنی بامردم افغانستان؛وهمچنان،پنجه نرم کردن بابلاک سرمایداری زیررهبریی امریکامی باشد.ازجانب دیگر،دردوره ی امارت طالبان درافغانستان،نه تنهاعمق استراتیژیک،بلکه این کشور،مستقیم توسط نصیرالله بابر،کرنیل امام ورحمن ملک وزیرکنونی کشورپاکستان که دونفراولی ازاین جهان رخت سفربسته اند،اداره می شد.پرسش بنیادی این است که چراپاکستان نتوانست آن اداره ی پس مانده ووحشی راکه تنهادرخوردین داریی سران نظامی اسلام آبادبودومی باشد،درکابل نگهداری نماید؟اگرپاکستان درچنان امری موفق نشده است،باورنمایدکه دیگردرهیچ زمانی به عمق استراتیژیک درافغانستان توفیق نخواهدیافت.

بهرصورت،این روزهانشانه های ازسرعقل آمدن نظامی های پاکستانی دررابطه باافغانستان به مشاهده می رسد.بطورنمونه،روزسه شنبه18اکتوبر-26میزان،درجی- ایچ- کیو/مرکزفرماندهی ارتش پاکستان درراولپندی،گردهمایی غرض مطلع ساختن بخشی ازاعضایی مجلس نمایندگان کشوربه اشتراک ژنرال اشفاق پرویزکیانی رئیس ستادمشترک ارتش تشکیل شده بودکه درآن بطورویژه ازتغییردرسیاست عمق استراتیژیک درافغانستان یادآوری شده است.راجه ظفرالحق یکی ازوزیران پیشین وازرهبران مسلم لیگ شاخه ی"نوازشریف"که درآن گردهایی دعوت شده بود،روزچهارشنه 19اکتوبر،طی گفت وگویی باتلویزیون بی بی سی،بخش اردوکه نویسنده روزیک شنبه23اکتوبر-اول عقرب آن راشنفت،یادآورشدکه دربریفینگ/آگاهی بخشی توسط ارتش،تذکرداده شدکه پاکستان بخاطرتامین امنیت خود،سیاست عمق استراتیژیک درافغانستان راتغییرمیدهد؛ودراین باره که رفتن وآمدن حکومت هایی افغانستان چگونه شکل می گیرد؛دیگردست نمی زند،واین راحق مردم افغانستان میداند.درگردهمایی آگاهی رسانی،همچنان یادآوری شده است که چگونگی تنظیم روابط میان افغانستان وهند ،بهرگونه ی که توسط کابل به پیش برده می شود،بماربطی ندارد.درهمین رابطه،رستم شاه مومند،سفیرسابق پاکستان درکابل گفته است که:"سیاست عمق استراتیژیک،به زیان پاکستان تمام شده است وبه نفرت علیه پاکستان درافغانستان دامن زده است."(1)

نویسنده،درحالیکه ازنشانه ی هرچندکمرنگ تغییرلفظی درسیاست افغانی پاکستان به گرمی استقبال وآن رابه نفع هردوکشورمسلمان وهمسایه میداند؛ازاین موضوع نیزغافل نیست که یادمانی ازتغییروزمان آن بسیارحایزاهمیت به نظرمی رسد.وبه این پرسمان نیزنظرمی اندازدکه، ازروزکشته شدن بن لادن دراول ماه مه درکنارپایگاه ارتش پاکستان درشهر ایبت آبادکه دست بسته ی ریاکاریی پاکستان راکه درشعارعلیه تروریسم مبارزه می کردودرعمل به کمک آن می پرداخت؛ بازکرد،تاکنون روابط واشنگتن واسلام آبدپرتنش وهمراه باکجدارومریز بوده است.درحالیکه پاکستان درآن رخ داد،درظاهرازنقض حاکمیت خودناراض شده بود،درعمل ازاین خاطرعصبانی شده بودکه چگونه نقشه ی آی اِس آی فاش وبامرگ بن لادن یک منبع درآمدپولی ودیگرمعامله گری های خودباامریکا،عربستان وافغانستان راازدست داده است!اگرمسئله به حاکمیت مربوط می بود،موضوع کشتن بن لادن تنهاعملی نقض کننده نبودونیست.اینکه ازچند ین سال بدین سو،امریکابادرونز/هواپیماهایی بی سرنشین، باپروازمیدان های هوایی پاکستان،مناطق قبیلگی ی آن کشوررابمباردمی کند،جای شبهه نمی گذاردکه موضوع ریشه دردودوزه بازی هایی سران نظامی پاکستان داردکه اکنون امریکایی هاردآن رایافته اند.

ازپیش، هم برای امریکایی ها؛وهمچنان، برای نظامی هاواطلاعاتی هایی پاکستان روشن شده بودکه، بی اعتمادی میان دوطرف به انتهارسیده است. وعلت بی اعتمادی هم این بودکه پاکستان فکرکرمی کردکه درجنگ علیه کمونیسم که باخون افغان هابازی کرده  وپول های کلانی بدست آورده اند؛ازاین رو،برای فزون طلبی هایی دیگر،حق دارند ازامریکابخواهند افغانستان راازطریق پاکستان مدیریت نماید.برخلاف،زمانیکه امریکابه بهانه ی جنگ علیه هراس افگنی واردافغانستان شدوپاکستانی هاهم پیشتربرای آمدنش جاده سازی کرده بودند،باین فکرافتادند که بایدکاری کردکه امریکادرافغانستان ناکام شود.زمانیکه امریکادرافغانستان نام شد،دوباره مانند دوره ی جنگ علیه شوروی وپس ازفروپاشی رژیم کمونیستی،این کشوررا به اسلام آبادمی سپارد.واضح بودکه این گونه برداشت ازنقشه وبرنامه ی امریکا،ناشی ازسرسری انگاری وبی خبری ازاستراتیژیی آن کشوردرافغانستان ومنطقه می باشد.به سخن دیگر،اگرپاکستان درافغانستان که اکنون زیرکنترول امریکامی باشد،دنبال عمق استراتیژیک می گردد؛درواقع،خودرابا عمق استراتیژیک امریکادرافغانستان ومنطقه شاخ به شاخ می شود.دراین شاخ به شاخی که شاخ افغانستان مدت هاپیش لق شده بود، واضح است که شاخ کی می شکند!

بهرحال،دست بسته ی پاکستان بازشدوامریکایی هادریافتندکه هم برای بیرون رفت ازافغانستان؛وهمچنان،برای تامین صلح وثبات دراین کشور، بایدکه پاکستان راسرعقل آورد!دراین بخش ازنوشته،پرسش اصلی این است که چگونه سران ارتش پاکستان باین نتیجه رسیده اندکه سیاست عمق استراتیژیک درکشورماراکناربگذارند؟وآیاگفته می توانیم که این تغییرناشی ازواقع بینی است یافشاراقتصادی درداخل وفشارسیاسی ازبیرون توسط امریکایاهردو؟دررابطه باوضع اقتصادیی پاکستان بایدگفت که،طبق گزارش رویترزخبرگزاریی انگلیس،روزجمعه14اکتوبر-22میزان1390خورشیدی،غلام احمد بلور،وزیرریلوی/قطاردرپاکستان درپاسخ به اعتراضیه ی یک عضوپارلمان وابسته شاخه ی مسلم لیگ"نواز"گفته بودکه وزارت زیراداره ی اوبخاطرنبودپول برای پرداخت موادسوختی،106عراده قطارراتعطیل کرده و550 عراده ی دیگرزیرترمیم هست که بخاطرنبودامکانات پولی ازترمیم گاه بیرون نمی شوند!ازکارافتادن شماری بیشتری قطارها،مشکلات زیادی رابرای مردم عادیی این کشورکه برای سفرهایی میان شهری ازآن بهره برداری می کنند،ایجادکرده است.ازجانب دیگر،حکومت پاکستان، تاکنون نتوانسته است کشمیری هایی راکه درسال2004اززمین لرزه آسیب دیده وبه دیگربخش هایی کشورکوچ کرده بودند،دارایی سرپناه هرچند درحد خیمه نماید.زمانیکه سیلاب هایی سال هایی2010و2011راکه دراولی16ملیون نفر؛ودردومی، بخش بزرگ ولایت سندزیانمندشد،به مشکل اقتصادیی پاکستان افزودنمائیم،روشن می شودکه این کشورباچه بحرانی روزافزونی مواجه می باشد.

روشن است که پاکستان هم ازبحران اقتصادی؛وهمچنان،ازفشارناشی ازسیاست عمق استراتیژیک خود درافغانستان که این کشوررادررویارویی باافغان هاوغرب قرارداده است،درعذاب می باشد.ازآنجاکه افغانستان، بخاطرنداشتن یک حکومت کارآمدورهبریی توانمندسیاسی، درموقعیتی نیست که پاکستان رازیرفشارقراربدهد.پس یگانه فشاریکه بخاطرترک سیاست عمق استراتیژیک درافغانستان برپاکستان باید واردشود،سیاستی که برای رسیدن به آن تاکنون ازحربه ی صادرات تروریسم به کشورمابهره داری می کند، فشارامریکایی- غربی می باشد.بطورنمونه،بتاریخ6اکتوبراوباماگفت:پاکستان درنزدیکی وهمکاری باافرادی نامطلوبیکه فکرمی کنند بعدازخروج نیروهای نظامی خارجی ازافغانستان می توانند قدرت رادراین کشوربدست گیرند،دچاراشتباه محاسبه ی پرخطری شده است. (2)چندروزپس ازسخن هشدارآمیزاوبامارئیس جمهورامریکابه پاکستان،هیلاری کلینتن وزیرخارجه ی آن کشوردرجریان سفربیرونی خودکه ازلیبی آغازشده بود،روزچهارشنبه19اکتوبر27میزان واردکابل شد.درکابل،خلاف معمول،این بارکلینتن،افزون برملاقات های رسمی باکرزی،بانهادهای مدنی- سیاسی درکابل نیزبه گفت وگوپرداخت.گفت وگویی کلینتن بانهادهای مدنی وسیاسی درافغانستان ازجمله بافرزنداستادربانی،ازاین واقعیت پرده برداشت که درهرگونه مذاکره ی صلح باطالبان،امریکارعایت دیدگاه هایی آن هارادرنظردارد.باین معناکه بدون پذیرش قانون اساسی ودست برداشتن ازخشونت وپیوستن به فرایندصلح،باطالبان وپاکستان ،معامله ی صورت نخواهد گرفت.واضح است که وزیرخارجه ی امریکاازگفت وگوبانهادهایی مدنی- سیاسی افغانستان،این هدف رانیزدنبال می کردکه به پاکستانی هابفهماندکه صلح باطالبان آن گونه نخواهدبودکه آن هامی پندارند.

بهرحال،رورپنجشنبه20اکتوبر-28میزان،کلینتن کابل رابه قصداسلام آبادترک گفت ودرآنجابه همتایی پاکستانی خودیادآورشدکه"نمی توان ماررادرحیاط خلوت خانه نگهداشت وامیدواربودکه فقط همسایه رابگزد."اگرمقام های سیاسی- نظامی پاکستان،باین سخن وزیرخارجه ی امریکاوسخنان رئیس جمهورآن کشورکه دربالایادآوری شد؛توجه نمایند،واضح می شودکه دیگرکاسه ی صبربادارازسرکشی غلام خودلبریزشده است!کلینتن،باسخنان تندبه پاکستانی هابسنده نکرده روزجمعه21اکتوبر-29میزان،طی مصاحبه ی دراسلام آبادکه فشرده ی آن راتلویزیون بی بی سی به نشرسپرد،دررابطه به طالبان گفت که:"یابه فرایندصلح می پیوندندیااینکه گرفتاروکشته می شوند."

حال که سخنان رئیس جمهورامریکاووزیرخارجه ی آن کشوردررابطه باپاکستان وطالبان بازتاب داده شد،می بینیم که مقام های نظامی آن کشورچگونه موضع  گیری کرده اند؟پاکستانی هاکه ازعصبانیت امریکایی هامطلع بودندومی باشند،درگام نخست،پیش ازآمدن کلینتن به کابل واسلام آباد،به باورخودتدبیراندیشیده بودند.دراین راستا،روزسه شنبه17اکتوبر-19میزان،اطهرعباس سخن گوی ارتش پاکستان، به رسانه های بیرونی ودرونی کشورش گفت که:"حکومت افغانستان ونیروهایی خارجی، درمهارکردن عملیات مولوی فضل الله ازخاک آن کشورعلیه پاکستان ناکام شده اند.اینکه هم حکومت افغانستان؛وهمچنان،نیروهای خارجی مستقردراین کشوردرمهارمولویی نامبرده ناکام شده اند،خلاف گفته های می باشدکه پیشترمقام های پاکستانی ابرازکرده بودند.بطورنمونه،مقام های نظامی پاکستان گفته بودندکه درعملیات اکتوبر2007،ژولای2008 وژانویه ی2009،دروادیی سوات،طالبان  پاکسازی شدند.برخلاف ادعای سخن گوی ارتش پاکستان،مبصران سیاسی ،نیرومندشدن طالبان دردوسویی مرزرا، نتیجه عدم اعتمادمیان نیروهایی ائتلاف جنگ علیه تروریسم که پاکستان نیزبخشی ازآن می باشد،می دانند.وناکامی سیاست پاکستان درسرکوب طالبان یاکمک پاکستانی هادربازسازیی طالبان، به  بی اعتمادی درروابط امریکاوپاکستان برمی گردد؛موضوعی که تنش میان امریکاوپاکستان برخاسته ازآن می باشد.(3)

بااین همه گله هاوشکوه ها ازیک دیگرکه شکایت سخن گوی ارتش پاکستان ازحکومت افغانستان ونیروها ی خارجی دراین کشور،دررابطه باعدم مهارمهارمولوی فضل الله ؛وبدنبال آن، اطلاع رسانی ارتش درمرکزفرماندهی اش مبنی براینکه پاکستان سیاست عمق استراتیژیک درافغانستان راتغییرمیدهد.ازیک واقعیت ناگوارسرچشمه می گیرد،وآن اینکه، پرویزکیانی ونظامی های نخبه ی زیرفرمانش درک کرده اندکه سیاست نادرستی رادررابطه باافغانستان که سبب خشم غضب امریکاونفرت روزافزون افغان نسبت به پاکستان هاشده است،پی گیری کرده اند.درحالیکه نویسنده،هرگونه تغییر درسیاست افغانی پاکستان راکه کمک به احیای روابط دوستانه ومتقابلاًمفید دوطرف کند؛به فال نیک می گیرد،ازاین حقیقت غافل نیست که پاکستانی هادردوگانه بازی کردن مهارت تام دارند.بهرصورت،باید به پرویزکیانی رئیس ستادمشترک ارتش پاکستان یادآورشدکه:"تغییردرسیاست افغانی کشورشماوانسانی کردن آن ناوقت صورت می گیرد."به سخن دیگر،بسیارناوقت شده است.بااینکه بسیارناوقت شده است،بایدعرض کردکه تصحیح غلطی هرزمانی که صورت گیرد،ستودنی وادامه ی آن قابل سرزنش می باشد.ازسوی دیگر،اگرشماازماندن نیروهای نظامی امریکادرافغانستان نگران هستید،بایدبپذیریدکه این شماوتروریستان زیرپرورش وفرمان شمامی باشندکه فرایندخودمختاری وبازسازیی کشورما رامختل وسبب حضورتاکنونی ی نیروهای بیرونی دردل آسیاماشده اند!

پانویس ها:

1- bbc.co.uk/urdu/Pakistan/2011/10/111019_raja_zafarulhaq_gel-fz.shtml

استرتیژیک عمق مین تبدیلی

Bbc.co.uk/urdu/Pakistan/2011/10/111021_hilary_khar_presser_rh.shtml

امریکابانماینده های گروه حقانی ملاقات کرده بود.

Bbc.co.uk/urdu/2011/10/111o19_rustam_shah_kq.shjml

ملتی میدیا- مصیبت عمق استرتیژیک

2- دوستانی که هیچگاه عاقبت به خیرنشدند

اردشیرزارعی قنواتی،سات اخبارروز17مهر-میزان1390-10اکتوبر2011

www.iran-chabar.de

3-atimes.com/atimes/south-asia/mj22df2.html

Us puts the sqeeze on Pakistan

By:mk bhandra kumar