آقای مایک مولن،بسیارناوقت شده است!

ابراهیم ورسجی

2-7-1390

دراین روزهایی پسین،فرازوفرودها درروابط امریکاوپاکستان رنگ وشکل دیگری به خودگرفته است. رخ دادی که ازمشکلات روزافزون درشکل ومحتوایی روابط طرفین مژده میدهد.ازهمان روزهایی آغازین پیدایش کشورپاکستان که درمرحله ی نخست امریکا بسیاربه کشورهند  دل بسته بودتاآن رادربرابرکمونیسم روسی استعمال نماید،پاکستان فکرمی کرد که واشنگتن نسبت به آن کم توجه است.ازاین رو،همواره،رهبران پاکستان درصد د بودند تاجای پایی درواشنگتن که دیگردرجایگاه جهانی لندن تکیه زده بود،پیدانمایند.واولین مرکزراه یابی بدربارامریکارادرانقره فعال نمودتاازطریق آن کشور،راهی به سوی بادارنوپیدانماید.

درچنان شرایطی که پاکستان بخاطربی هویتی تاریخی- فرهنگی،کمربه پیداکردن جایگاهی درواشنگتن بسته بود،هندوستان که مانندگوشه ی جداساخته شده ازبدنش گرفتاربحران هویت تاریخی- فرهنگی نبود،دنبال جایگاه مناسب درسیاست جهانی برای خود می گشت.ازبدرخ دادها،سیاست جهانی طوری سروصورت پیداکرد که رقابت کمونیسم وسرمایداریی امریکایی،سرازگریبان بلاک سازیی هایی نظامی درآورد.پاکستان که درجستجویی فرصت نشسته بود،تسلیم خواست امریکاشده به عضویت پیمان نظامی- امریکایی-انگلیسی بغداد،بعداًسینتودرآمد.ازآنجاکه اشتهای بیشتری به پیوستن دربلاک های نظامی داشت،افزون برسینتو،به بلاک سیتو،پیمان امریکایی کشورهای جنوب شرق آسیاکه مهارچین راهدف گرفته بود،پیوست.برخلاف،هندوستان که دنبال جایگاه خود درسیاست بین المللی می گشت،به تشکیل جنبش غیرمتعهدهامتشکل ازکشورهای استعمارزده،دست زد.

درحالیکه سیاست عدم تعهدهند،به سویی شوروی وچین میلان پیداکرده بود،پاکستان که پیشترازبرآمدن غیرمتعهدها،می کوشیدگوشه ی چشم مهربانانه ی درواشنگتن پیدانماید ،حلقه ی غلامی امریکارابه گردن گرفت..بنابراین،به صراحت گفته می توانم که کشورپاکستان،ازهمان روزبرآمدنش،ازلندن به واشنگتن تعویض قبله کرده بود.درهمین بزنگاه سیاست های جهانی- منطقه ی است که، افغانستان بخاطر ماهیت سران قبیلگی خودکه پدرانشان نخست، به غارتگری  درشمال وجنوب غرب هند؛ودوم،بیشترازدو قرن مصروف غلامی شرکت هندشرقی،دولت سیک درپنجاب وسپس استعمار هندبریتانیاسپری کرده بودند،درفضا جدید دچارسردرگمی شد.سردرگمی که طرح مسئله ی پشتونستان،یعنی درازکردن دست طمع به سوی خاک پاکستان که امریکارادرسرپرستی خود داشت،به پیچیدگی آن افزود.امریکاکه ازعظمت طلبی هند درمیان مستعمره های دیروز،بویژه آسیای جنوبی وجنوب شرقی خوشش نمی آمد،بدوکارزیرست زد:نخست،به تقویت پاکستان پرداخت.دوم،ازاین کشورگرفتاربحران رهبری پس ازمحمدعلی جناح،به حیث کمربندسبزضدکمونیستی بهره برداری کرد.ازآنجاکه درآغاز،کمربندسازی ظاهرسیاسی- نظامی داشت،فکرنمی شد که زمانی جنبه ی دینی- ایدئولوژیک به خودبگیرد.

بهرصورت،این سخن نغزفارسی که تاکه"ابله درجهان باقیست،مفلس درنمی ماند."درهفته ی پسین ماه ژانویه 1979- ماه جدی1357خورشیدی،بریژینیو،رهبراتحاشوری ابله شدوبااشغال افغانستان کمرنظامی هایی جنایت کاروبی غیرت پاکستانی رابست.ازآن زمان تاامروزکه بیشترازسه دهه می گذردوشوروی هم فروپاشیده است،تلاش پاکستان این است که افغانستان یابزقربانی رقابت های شوروی وامریکابه حیث یک گروگان دردستش بماندوامریکاهم دربسته کردن دست وپایی این گروگان کمکش نماید.تازمانیکه کمونیست هابرکابل حکومت می کردند،وضعیت به گونه ی بودکه سخن پاکستان درواشنگتن گوش شنواداشت.پس ازفروافتادن رژیم کمونیستی وبرآمدن مجاهدان غیرقابل پذیرش برای پاکستان،نظامی های این کشور،این گونه درامریکادروغ پراگنی کردندکه پشتون هادرکابل ازقدرت کنارگذاشته شده اندودورماندن آن هاازقدرت به بازگشت ثبات درکابل کمک نمی کند.بنابراین،طالبان راساختند وبه امریکایی هاتلقین کردند که آن هاازقوم پشتون نمایندگی وبه بازگشت صلح درافغانستان کمک می کنند.ازسوی دیگر،این ذهنیت راهم درکاخ سفیدوشیوخ عرب تلقین کردند که برای مهارایران هم طالبان بهترین گزینه می باشند؛وبدین طریق، پول های کلانی بدست آوردندوبرنامه های خودرادرسطح منطقه به پیش بردند.

دراین شعبده بازیی نظامی هایی پاکستانی،بیشترازپرسمان دیگری،فریب خوردن شماری ازافغان های پشتوزبان که به بهانه ی بازگردانی زمام داریی پشتون هافریب خورده ودرامریکابه پاکستانی هاکارمی کردند تانگذاند که آن کشوربامجاهدین مخالف پاکستان واردمعامله شود،خنده آورمی باشد.این قماش افرادکه بنام بازگشت حکومت پشتون هادرخدمت شبکه ی جاسوسی پاکستان/آی اِس آی قرارگرفته بودند،اکنون درحکومت کابل گرداننده ی امورمی باشندوپاکستان مدعی بازگردانی ی حکومت پشتون ها،مانندحکومت مجاهدین، به بی ثبات سازیی حکومت زیرهبریی آن ها می پردازد.این گونه افرادچنان بی ماهیت وبی پایه می باشند که نه به گونه ی جدی به پاکستانی ها گفته می توانند که کجارفت پشتون نوازی شما،ونه به امریکایی هاگفته می توانند که پاکستان پشت سرتمام ویرانگری هاوهراس افگنی هایی ایستاده است که جان ومال شماوافغان هاراهدف گرفته است.

ازپاکستان که توقعی غیرازاین نباید داشت،چراکه دشمن است ومقتضایی طبعیتش این است.اما،دراین ویرانگریی که سالهااست پاکستان درافغانستان براه انداخته وازامریکایی،اروپایی وافغان قربانی مالی وجانی می گیرد،عبورسرسریی غربی هابویژه امریکاجالب به نظرمی رسد.دردوره ی حکومت بی منطق وبی خردجورج بوش که درآن همه چیزدرمحور براندازیی تروریسم القاعده ی وکمترطالبانی دورمیزد،مانند دوره ی تهاجم شوروی،نظامی های پاکستانی به فرماندهی مشرف سرمایدارشدندوازکمک های مالی غرب، طالبان پاکستانی راایجادوطالبان افغانی رابازسازی کردند.امریکایی هابدرستی میدانستندکه پاکستان بازیی دوگانه می کند،یعنی هم باغرب،وهمچنان، به تروریسم کمک می رساند.طرفه اینکه،بجای مهارمارجوجه ی که خیال افعی شدن رادرسرمی پرورد،یاازرفتاردوگانه ی پاکستان چشم پوشی کردند؛یااینکه، بااعتراض هایی نرم وکم اهمیت ازکناربازیی شیطانی آن کشور گذشتند.

اگرچه جورج بوش ازسال های2006به بعد،کم کم درسخنان خودلحن تند تری نسبت به دودوزه بازیی پاکستان درپیش گرفت.اما،لحن تنداوبه گونه ی نبودکه درمیان حلقه هایی نظامی وترورپرورپاکستان، باعث نگرانی وتشویش شود.سران نظامی پاکستان که پرسمان مداخله ی اطلاعاتی- نظامی وترورپروری خود درافغانستان راهمواره درزیرپوشش منطقه ی درظاهرخود مختارقبیلگی هم مرزباافغانستان درخاک خودوفربه ترشدن تندروی مذهبی پنهان می کردندوبرای مهارآن ازامریکاخواستارکمک های مالی- تسلیحاتی می شدند؛وامریکازیررهبریی بوش هم درپرداخت پول به آن ها که جیب کلان واخلاق شیطانی دارند،کوتاهی نکرد.اگردردوره ی حکومت ژنرال مشرف،بودجه ی وزارت تعلیم وتربیه ی ولایت بلوچستان پاکستان200ملیون کلداروبودجه ی وزارت امورمذهبی آن1200ملیون کلداربود،از کمک های کلان بوش به پاکستان تغذیه می کرد.کمک هایی که ازآن هابرای بازسازیی طالبان افغانی وایجادطالبان پاکستانی بهره برداری شدوتاکنون می شود.

خوشبختانه،دردوره ی حکومت اوباما،نگاه امریکانسبت به کارکردچندپهلویی پاکستان درجنگ علیه هراس افگنی که نقطه ی تنش آفرین آن افغانستان می باشد؛تااندازه ی دیگرگون، وپرداخت پول دربخش های نظامی واقتصادی به پاکستان به کارکردِ دیدنی آن درنبردعلیه هراس افگنی منوط ساخته شدکه اقدام قابل ستایش می باشد.دراین راستا،هم کمک هابه کارکردها منوط ساخته شد؛وهمچنان،حملات بادرونز/هواپیماهایی بدون سرنشین برمناطق قبیلگی که ازآن جا،تروریست ها جنگ نیابتی پاکستان علیه افغانستان رابه پیش می برند،افزایش قابل ملاحظه ی یافت.

درعین زمان که حملات بادرونز/هواپیماهایی بدون سرنشین که ازدرون خاک پاکستان به حمله دست می زدند،فزونی داده شد.درسنگرسیاسی- دیپلماسی ورسانه ی- تبلیغاتی هم گه گاهی سخن های نیش دارمقام های نظامی ودیپلماتیک امریکایی به آدرس پاکستان مبنی براینکه درافغانستان بازیی دوگانه می کند،فرستاده می شدکه پاسخ نرم وریاکارانه ی خودراازطرف پاکستانی هادریافت می کرد.

افزون برسخن های نیش دارمقام های امریکایی که درپنهان وآشکاربه سیاسی هاونظامی های پاکستانی گفته می شد،روابط بسیارگرم وبی پیشینه ی واشنگتن بادهلی نووکارهای اقتصادی- سیاسی دهلی نودرافغانستان،بیش ازهرعامل دیگری، اسباب رنجش خاطرمقام های پاکستانی رافراهم کرده است.پاکستان که ازسه ونیم دهه باین سو؛با سیاست هایی غرض آلودخود درافغانستان ،ازمنابع گونه گون پول وکمک دریافت می کندتاهم پول دارشود؛وهم چنان،نفوذی درکابل برای خوددست وپانماید،ازرابطه ی گرم دهلی نوباواشنگتن ونقش آن درکابل سرخورده شده ومی کوشدکه بجای سرمایه گذاری مانندهنددرافغانستان،کارهای خدماتی آن کشوررابه صفرضرب بزند.کاری که هم برای افغان هاوهم برای امریکایی هاخوشایند نمی باشد.ازجانب دیگر،پاکستان که پولی ندارد دربرنامه ی بازسازیی افغانستان سهم بگیرد،همین که ویرانگری می کند،ازدیدگاه خودحق مطلب رااداکرده است.به سخن دیگر،ماهیت ناپاک خودرابه افغان هاوجامعه ی جهانی برملاساخته است.

باتوجه به روش دوگانه بازی کردن پاکستان درافغانستان که، ازیک طرف، درجنگ علیه تروریسم نام نویسی وتعهد کرده است؛وازطرف دیگر،به حیث متحد تروریستان ایفای وظیفه می نماید،ازپیش روشن بود که کاسه ی صبرامریکابزودی لبریزمی شود.پیشترازرخ دادروزسه شنبه13سیپتامبر2011-22-6-1390خورشیدی درکابل که افرادمربوط به طالبان- شاخه ی باصطلاح حقانی،باسنگرگیری در یک ساختمان تجارتی نیمه ساخت درنزدیکی سفارت امریکا وشلیک ازآن به سفارت ومرکزناتو/سازمان نظامی کشورهای غربی وآیساف/نیروهای کمک به امنیت که مدت بیست ساعت دوام، وبدون کشته شدن حتی یک نفربیرونی وکشته وزخمی شدن چندافغان به پایان رسید؛ودرپایان دادن آن، به گفته ی حامیان بیروی دولت،پولیس کابل نقش برجسته ی بازی کرد.دوپرسمان زیربدرستی خودرابه نمایش گذاشت:نخست اینکه،بی پایگی سخن های حکومت کابل دررابطه باگفت وگوهای صلح باطالبان رابیهوده ثابت کرد.دوم،مقام هایی سیاسی ونظامی امریکایی راواداشت که دررابطه بانقش دوگانه ی پاکستان بیشترازپیش بی پرده وآشکارسخن بگویند.

همزمان بارخ دادنامبرده،بی درنگ امریکایی هاانگشت انتقادرامتوجه طالبان- شاخه ی حقانی،بابرنامه ریزیی آی اِس آی نشانه رفتند.نشانه گیریی که این باربیشترازگذشته مقام های سیاسی- نظامی- اطلاعاتی پاکستان رابرآشفته ساخت.ازپیش واضح بودکه پاکستان میداندکه دروضعیت کنونی،امریکابیشترازهرزمانی دیگری به کمک پاکستان نیازداردونمی خواهدکه دوست قدیمی رابیش ازاندازه آزرده خاطرنماید.

درادامه ی عملیات خودکشانه ی روزسه شنبه13سیپتامبر،یک هفته بعد،درروزسه شنبه 20سیپتامبر-29سنبله،طالبان یک شخص تروریست رابه بهانه ی گفت وگوهای صلح به منزل استادربانی رئیس جمهورپیشین ورئیس شورای عالی صلح فرستاده، اوراشهیدکردند.تروراستادربانی،ازدونگاه برای امریکایی هاتکان دهنده بود:نخست اینکه،اورئیس نهادی بنام شورای صلح بودکه وظیفه داشت باراه اندازیی گفت وگوهاباطالبان،راه حل برای بازگشت صلح وثبات افغانستان پیدانمایدکه موردعلاقمندیی واشنگتن بود.دوم،منزل استادربانی که جایگاه ترورش نیزبود،درکنارسفارت امریکاقراردارد،وقراراطلاعِ رسانه ها، رخ داد نامبرده آژیرخطررادرسفارت نیزنواخته بود.

باتروروشهادت استادربانی،درواقع،درسه ماه اخیرسه عملیات خودکشانه ی پی درپی درکابل صورت گرفت که بیش ازاندازه مقام های امریکایی راعصبانی ساخت.عملیات نخست، درماه ژولای- سرطان درمرکزفرهنگی انگلیس صورت گرفت.وعملیات دوم، درچندقدمی سفارت امریکاصورت گرفت.وعملیات سوم هم که به شهادت استادربانی منجرشد،درجنب سفارت امریکاصورت گرفت.این سه عملیات که سفارت های انگلیس،امریکاورئیس شورای عالی صلح رانشانه گرفته بود،دوپرسمان زیررابه نمایش گذاشت:نخست، گفت وگوهای صلح باطالبان رابیش ازاندازه دشوارساخت.دوم،مقام هایی مسئول دولت امریکارانیزبیش ازاندازه متشنج نمود.

باتوجه به خشم وعصبانیتی که عملیات خودکشانه ی نامبرده درذهن وروان مسئولان امریکایی بوجودآورده بود،روزشنبه17سیپتامبر-26سنبله،رویترز،خبرگزاریی انگلیس این خبرراگزارش دادکه کامرون منترسفیرامریکادراسلام آباد،طی گفت وگو بارادیویی پاکستان اعلام کرده است که:"اسنادی وجودداردکه نشان میدهد گروه مرگبارحقانی باحکومت پاکستان رابطه داردوهدایت وکمک ازپاکستان می گیردکه بایدمتوقف کرده شود."درگذشته، به ندرت مقام های امریکایی بااین صراحت ازرابطه ی عمیق ارتش وسازمان جاسوسی پاکستان باسازمان های هراس افگن سخن می گفتند.بااعلام سفیرامریکامبنی براینکه گروه حقانی ازپاکستان کمک وهدایت می گیرد،جلال الدین حقانی فرزندمولوی حقانی گفت که افرادمادرافغانستان بیشترازپاکستان احساس امنیت می کنند.سخنان حقانی براساس هدایت آی ایس آی ابرازشده بودکه کاستن ازفشارامریکابرپاکستان رامی خواست دنبال نماید.ازجانب دیگر،سخنان حقانی زیادهم دورازواقعیت نمی باشد،چراکه پاکستان چنان درارگان های دولتی افغانستان بخاطربی کفایتی حکومت کنونی مزدورجابجاکرده است که می تواندتروریستان رادروقت ضرورت درافغانستان نگهداری نماید.

ازعصبانیت وآشکارگویی سفیرامریکادراسلام آباد،معلوم می شودکه دیگرواقعاًکاسه ی صبرامریکالبریزشده ومی خواهد بگویدکه شیردیگرنمی خواهدبیشترازاین، شاهد گستاخی کفتارباشد.پس ازسخنان تندوبی پیشینه ی سفیر،روزچهارشنبه28سیپتامبر-30سنبله،لیون پنیته وزیردفاع امریکاتندترازسفیرکشورش درپاکستان لب به اعتراض گشوده یادآورشدکه رابطه ی تنگاتنگی میان پاکستان وشبکه ی حقانی وجوددارد که بایدپایان داده شود.روزپنجشنبه22سیپتامبر-31سنبله مایک مولن رئیس ستادمشترک امریکاکه باسناتوران کشورش سخن می گفت،یادآورشدکه پاکستان باتندروان وتروریستان ازجمله گروه حقانی رابطه ی تنگاتنگ داردکه قابل پذیرش نیست.سخنان بی پرده ی سفیر،وزیردفاع وفرمانده ارتش امریکادررابطه بارابطه ی ژرف میان ارتش وسازمان جاسوسی پاکستان/آی اِس آی،باسازمان های هراس افگن نشان میدهندکه مقام های امریکایی ازبازیی دوگانه ی حکومت وارتش پاکستان به ستوه آمده اندودیگردودوزه بازی حکومت پاکستان برای آن هاقابل برداشت نیست.این یک حقیقت است که پاکستان باتندروان وهراس افگنان وحدت نظری وعملی داردوخلاف گفته ی خودعمل می کند.تناقض آشکارمیان گفته هاوکارکردهای پاکستانی هاپرسمانی می باشدکه بیشترازهرکشوری دیگر، امریکایی هابه آن آگاه می باشند.نویسنده،درحالیکه ازدرک امریکاازمنافقت وبازیی دوگانه ی پاکستان درافغانستان ومنطقه ستایش می کند،به خودحق میدهدازمایک مولن رئیس ستادارتش امریکاپرسان نمایدکه:"آقای مولن،بسیارناوقت شده است"!بااینکه بسیارناوقت شده است،هنوزهم برای اینکه اززمان باقی مانده بهره برداریی بیشتری صورت بگیرد،ایجاب می کندکه امریکابصورت جدی تری موضع گرفته وطوریکه سخن می گوید،عمل کندوبه دودوزه بازی کردن پاکستان درافغانستان پایان بدهد.وتنهادراین صورت است که می تواند دست پاکستان راازگریبان افغانستان کوتاه ومنطقه راازشرهراس افگنی مذهبی نمای آن نجات دهد.

تاجائیکه رابطه ی موش- گربه ی یاشیر- کفتاری میان امریکاوپاکستان دردودهه ی گذشته نشان میدهد،درسال ها وماه هایی گذشته هم این گونه سخن پراگنی هادرمیان بوده است.اما،اکنون چیزی که این سخن پراگنی های تندودرشت رابسیارمهم می سازد،زمان آن هامی باشد.زمانیکه، ازیک طرف، جلسات سالانه ی مجمع عمومی سازمان ملل متحدآغازشده است؛وازطرف دیگر، دولت امریکا،راجع به کمک های این کشوربه پاکستان تصمیم می گیرد.دولت امریکامبلغ یک ملیارد دلار به پاکستان  تخصیص داده وگفته است که این مبلغ درصورتی به آن کشور داده می شود که به صورت درست ونه نمایشی به مبارزه علیه هراس افگنان بپردازد.ازجانب دیگر،روشن شده است که سخن های تندودرشت مقام های امریکایی،سبب نگرانی دستگاه تروریست پرورپاکستان شده وروابط دوجانبه راتحت الشعاع قرارداده است.امروزجمعه23سیپتامبر- اول میزان که مصادف به سومین روزآغازجلسات سالانه ی مجمع عمومی سازمان ملل می باشد،وخانم حناربانی کهروزیرخارجه ی پاکستان نیزدرنیویارک به سرمی برد.اوطی گفت گوی بارسانه هاازبیان های آشکارمقام های امریکایی شکوه ویادآورشده است که این گونه ابرازنظرهاسبب خواهدشدکه امریکایک متحدخود،یعنی پاکستان رادرمنطقه ازدست بدهد.ازسخنان وزیرخارجه ی پاکستان معلوم می شودکه کشورش بااصل سخن هامشکلی ندارد،بلکه باشیوه ی بیان آن هامشکل دارد.به سخن دیگر،پرسمان هایی میان امریکاوپاکستان وجود داردکه باطرح آشکاراختلافات، وضعیت رادشوارترمی سازد.یعنی پاکستان بادودوزه بازیی خود درافغانستان، توقعاتی ازامریکادارد که درصورت توجه به آنها،هرچیزی قابل گفت گووحل شدنی می باشد.برخلاف توقع وزیرخارجه ی پاکستان که تاکیدبرطرح پرسمان های اختلاف برانگیزبه گونه ی پنهانی دارد،مقام های امریکایی دیگرنمی خواهند شاهد تکراربازی های دوگانه ی پاکستانی هاباشند. طوریکه درسرمقاله هفته نامه ی"کان ایشین تایمز"/کانادایی- آسیایی- تایمز،شماره ی118ام،1اکتوبر2011ولیوم سوم آمده است،بارک اوبامارئیس جمهورامریکا،درخواست ملاقات توسط سیدیوسف رضاگیلانی نخست وزیرپاکستان رادرجریان جلسات مجمع عمومی سازمان ملل نپذیرفته است.عدم پذیرش درخواست نخست وزیرپاکستان توسط رئیس جمهورامریکا،روشن می سازدکه کاسه ی صبرمقام های امریکایی ازدودوزه بازیی پاکستانی ها لبریزشده ودیگراجازه نمی دهندکه حامی هایی تروریسم درظاهرمبارزه علیه تروریسم، منافع خودوتروریستان راتامین نمایند.