بررسی عا مل های توسعه سیا سی

بخش چهارم
ابراهیم ورسجی
هفد هم ماه جدی سال 1398
دربخش های قبلی، درباره ای آغازتوسعه سیا سی در غرب اروپا وهم سرنوشتی آن با توسعه های علمی ،فنی ، اقتصا دی ، اجتما عی وفرهنگی وزاده رنسا نس / نوزای ومدرنیته / نو اند یشی وکثرت گرای بودن آن ها مفصل ابرازکرده بودم ودر این بخش ازضربه زدن کرزی وغنی وکمیسیون های انتخابا تی وبررسی شکا یت های انتخابا تی آن ها با تقلب درانتخا بات ریاست جمهوری سال 1393 وانتخابات ریاست جمهوری سال 1398 که نتیجه ای دومی بعد ازسه ماه تا کنون همه جا نبه اعلام نشده است ،سخن می گویم. همچنان ، دراین بخش ، درباره عا مل های توسعه سیا سی درافغانستان وبرخی کشورهای مسلمان ابراز نظرمی کنم.
ازاین نگاه که ، دربخش های قبلی ، ملت - کشور، فعا لیت های آزا دا نه ای حزب های سیا سی ،جا معه مد نی ،فرهنگ سیا سی آینده نگر-کثرت گرا پذ یر، آزادی بیان ورسا نه ها ، نبود سا نسوروخود سا نسوری را نماد های توسعه سیا سی معرفی کرده بودم. دراین بخش ،با اشاره به ملت - کشور وفرق آن با کشور- ملت، کمک اولی به توسعه سیا سی ومما نعت دومی دربرا برآن ،عا مل های توسعه سیا سی را به بررسی می گیرم. نگا هی به تاریخ سیا سی وجا معه شنا سی سیا سی نشان می دهد که در ملت- کشورها ،آوردن توسعه سیا سی آسان ودر کشور- ملت ها دشوار تر ودرکشورهای پوشا لی به خصوص افغانستان دشوارترین می باشد.
دراین را ستا ، بهتراست توضیح دهم که ملت - کشور پد یده ای می باشد که آن را مردمان دارای تاریخ وفرهنگ وزبان نیرومند سا خته اند وکشور- ملت پد یده ای می باشد که استعمارهای کهنه درآسیا وافریقا سا ختند ورهبرنما های مستبد به کمک استعمارگران نو وسرخ با نما یش های راستی وچپی آن ها را اداره کرده اند. طوریکه د یده شد ، بعد از فروپا شی استعمار سرخ ،بسیاری کشور- ملت های آسیای - افریقای دچار بحران های سیا سی وما لی وسمتی شد ند. افغانستان که دررد یف دومی ها می باشد ،بعد ازفروپا شی استعمارسرخ اول گرفتار جنگ های گروهی جهادی ها دراثر دست اندازی های پاکستان ودوم گرفتار جنگ جهادی های فارسی زبان وترک زبان وتروریستان طالبان پشتوزبانِ دست سا خت نظامی های پاکستانی شد.
طرفه این که ،امریکا وبریتا نیا وپاکستان وعربستان ، اول با لای طالبان علیه جهادی ها سرما یه گذاری ودوم بنام جنگ علیه تروریسم طالبان ریشورا روا نه ای پاکستان وطالبان دریشی پوش را درکا بل به قدرت نصب کرد ند. خنده آور این است که ، 18 سال وشش روزمی شود که آن ها با هزینه های هنگفت نظامی وما لی کوشش می کنند که حکومت طالبان دریشی پوش ازکرزی تا غنی- عبدالله را درکا بل استواربسازند ولی موفق نمی شوند. شا یان یاد آوری می دانم که ، عدم موفقیت امریکا وبریتا نیا درتثبیت حکومت طالبان دریشی پوش به عا مل های زیر گره خورده اند: نخست، کشور- مردمان بودن افغانستان وقبیلگی بودن وماندن امیران دست نشانده خارجی آن ؛ دوم، ترس امیران قبا یلی ازآزادی بیان ورسا نه ها ؛ سوم ، گونا گونی قومی جا معه وضعف زبا نی وفرهنگی وتاریخی ای امیران پریروز،د یروز وامروز افغانستان وترس آن ها حکومت قانون وحزب های سیا سی؛ چهارم ،کمک پاکستان به طالبان تروریست که منوط به قبا یل یک قوم خاص می باشند ونفرت د یگر قوم ها ازآن ها وبد گما نی همه آن ها نسبت به حکومت های دست نشانده بیگا نگان. حکومت های که جزنوکری به بیگا نگان و فقر وتروریسم وآوارگی وتولید مواد مخدر وافزا یش شمار معتا دان وتلخ کامی وبد بختی ای مردم دستاوردی د یگری ندارند.
بنا بر آن ، عا مل های توسعه سیا سی را با نشان دادن نماد ها درد یگر کشورها ودرس نگرفتن امیران افغانستان ازآن ها بررسی می کنم. جا لب این است که ،افغانستان هم نظام شا هی درظاهر مشروطه هم شا هی مطلقه با نما یش جمهوریت هم جمهوریی دموکراتیک خلق ودر اصل دشمن خلق ودولت اسلامی -جهادی نرم اند یش ودرگیرجنگ های دسته های مسلح هم امارت اسلامی ودراصل تروریستی-طالبا نی وجمهوری اسلامی درظاهر جمهوری ودراصل زیر اداره فاشیسم قبیلگی ووطن فروش را تجربه کرده ودارد تجربه می کند. اگر بد قت درپسوند ها وپیشوند های سیستم ها یا سیستم نما های نامبرده نگاه کنیم ، غیر ازاداره بد وی- وحشی- تروریستی طالبان - القاعده- آی اِس آی ،د یگران همه دارای ظاهر سیا سی ودموکراتیک بود ند ومی باشند. ازاین که به توسعه سیا سی کمک نکرد ند یا کرده نتوانستند ،بهتراست که درزمینه با نگاه انتقادی نظر اندازی کنم.
وقتیکه می گویم درزمینه با ید نقا دا نه ابرازنظر کنم ،بهتر است که به سراغ تعریف اصلی سیا ست بروم نه سیا ست را یج درافغانستان ودیکرکشورهای مسلمان. ازنگاه ریمون آرون ، .. سیا ست عبارت است ازتعیین فرمان روا یان، نحوه ای انتخاب فرمان روا یان ، طرز اعمال قدرت ، ونوع منا سبا ت رضا یت آمیزمیان فرمان روا یان وفرمان بران (1). غمبار این است که ،مطا بق تعریف نا مبرده ازسیا ست ، اصلا درهیچ کشوری مسلمان در جهان سیا ست نداریم واگر داریم ، به ندرت یا نیمه داریم. مثلا ،درترکیه ، تونس ، اند ونیزی ، ما لیزی وتا حدی در بنگله د یش ، پاکستان ،ونیجریه ، مسلمان ها بسیار کمرنگ چنان سیا ستی را دارا شده اند ودربقیه یا بیشترین کشورهای مسلمان نظام های برده داری درظاهر شا هی وجمهوری نما دست با لا وازتوسعه سیا سی فا صله بسیاردارند.
اگر نگا هی به عامل های گرفتار نظام برده داری ما ندن بخشی ازجامعه های مسلمان نظر اندازی کنم ، عا مل های که توسعه سیا سی را پشت معرکه انداخته اند ، فورا این نگاه در ذهنم برجسته می شود که مسلمان ها هم مطا بق اسلام عمل کرده نتوانستند هم سیا ست به تعریف یاد شده را از خود کرده نتوا نستند وعا مل های این نا توانی هم ضعف سیا سی های بیرون حکومتی ونو اند یشان د ینی وسکولار در آوردن حکومت قانون وگردن کلفتی شاه ها وشیخ ها ونظامی های تفنگ سالارقرون وسطای می با شد. بلی ،مستبدان چه شا هی چه شیخی چه نظا می در کا غذ وشعارهم قا نون آور د ند هم خود شان آن را زیر پا کرد ند. ازاین رو ، بهتراست به صراحت بگویم که دراکثریت کشور های مسلمان بر گه های قا نون کم ارزش تر ازبرگه های کا غذ تشناب می باشد. به این خاطرکه ،اگر درکشور یا کشورهای ، افراد زور مند از قانون قوی تر باشند ، اصلا قانون وجود ندارد وجا معه های مسلمان هم گرفتار افراد ودسته های قوی تر از قانون ومد عی تطبیق قانون می باشند. مدعیا نی که بدون شک دشمنان قانون وآزادی می باشند.
وارونه ای آن ها...حکومت قوا نین ،احترام به قوا نین ، نخستین شرط آزادی است ، اما همه ای معنای آزادی نیست. این هم لازم است که خود شهروندان درایجاد قوا نین مورد بحث سهیم با شند. (پس) می توان گفت آزادی سیا سی با سهم حکومت شوند گان درایجاد قوا نین واداره ای امورتنا سب مستقیم دارد. ازاین رو، تو کویل دائما دراند یشه ای عنصر متضاد اداره ای ونما یند گی است. چون عقیده دارد که گسترش وتمرکزوظا یف دو لتی سرانجام ضربه ای مرگباری برآزادی وارد خوا هد کرد...درتاریخ مسلک های سیا سی ، اند یشه ای تو کویل بی درنگ بعد از اند یشه منتسکیو قرارمی گیرد. درکتاب " روح القوا نین" دید یم که طبقه بند یی نظام ها ازتحلیل تلفیقی حا لت اجتما عی وشیوه ای حکومت می آید ( شیوه ای حکومت هم به نو به ای خود ازتلفیق دوضا بطه بد ست می آید که عبارت اند ازتعدادی کسا نیکه حکومت را دردست دارند وشیوه ای اعما ل قد رت ) ...فضیلت ، عشق به قوا نین وبی اعتنای به ثروت ها ازفضا یل جمهوری اند ...درجوا مع آسیا ی که درآن ها تما می قدر ت درد ست یک تن تنها ست وهمگان ازلحا ظ برد گی ازنوعی برا بری برخوردارند (2).
با درنظرداشت تعریف های که از سیا ست وحکومت قوا نین ارایه شد ند،دراکثر کشورهای مسلمان ، سیا ست وحکومت قوانین یا فت نمی شوند. دراین شکی نیست که درهمه دا نشگاه های کمرنگ کشورهای مسلمان ،دا نشکده های حقوق وعلوم سیا سی فعا لیت دارند وقانون ها واداره های تطبیق کننده آن ها هم فعال می باشند. همچنان ،حزب های سیا سی دست سا خت حکومت های خود کامه ونشرات حکومتی وسا نسور های حکومتی وجامعه ای مد نی کمرنگ هم حضوروادامه دارند. افزون برآن ها، جمهوری های دست ساخت کود تا های نظامی از مصر تا افغانستان هم داشتیم واکنون هم جمهوری اسلامی دست سا خت امریکا را درافغانستان داریم همچنان که جمهوری کود تای مورد تا یید آن را درمصر را هم می بینیم. نا گفته نما ند که ازاین گونه جمهوری های دشمن مردم درکشورهای مسلمان بسیارحضوردارند. جمهوری های که به هتلر واستا لین نزد یک تر ند تا به جمهوریی اصلی مطرح شده در تاریخ فلسفه سیا سی از افلاطون تا حال.
بهر حال ،درتحقق نیا فتن اصل جمهوریت وسیا ست وحکومت قانون وآزاد یی بیان ورسا نه ها که جوهر توسعه سیا سی می باشند ، مردم های استبداد پذ یر، تحصیل کرده ها دردانشگاه های غربی وبروکرات شده درحکومت های قانون گریزوخود سر، کمرنگی ای کاریی فرهنگیان وروشنفکری وروشنفکران ، فربه ماندن فقه ها وملا های تاریخ تیر شده وعا مل های دیگری که دراین نوشته مجال بحث مفصل درباره شان نیست ،کوتا هی بدوش دارند. معلوم است که درکشورهای مسلمان ، سه مرکز قدرت فعال می با شند: نخست ،مسجد یا مرکز قدرت عوام وملا ها. دوم ، دانشگاه یا مرکز قدرت فرهنگیان وروشنفکران. سوم ،کاخ ریا ست جمهوری یا شا هی. طوریکه د یده شد، دربسیاری کشورهای مسلمان ،حکومت های مستبد مسجد ومسجد ها را هم ابزار عوام سواری هم ابزار تکفیر وسرکوب فرهنگیان وروشنفکران توسط ملا های تاریک اند یش وتاریخ زده سا خته اند. ابزار سازیی که تا حدی زیادی با عث د ین گریزیی روشنفکران وفرهنگیان وکم اثر سا ختن دانشگاه هم شده است.
بنا برآن، به نفع فرهنگیان وروشنفکران وجا معه ای مد نی وحزب های سیا سی کمرنگ شده تو سط شاه ها وشیخ ها ونظامی ها می دانم که کارهای زیر را درجهت تقویت توسعه سیا سی انجام دهند: نخست ، توجه نما یند که جهانی سازی وفن آوریی رسا نه ای نوین شرایطی منا سبی را برای آن ها فراهم کرده است. شرایطی ای که بهره برداریی مناسب ازآن ها می توا ند مثلث مسجد مسخ شده دردست شیخ ها وشاه ها ونظامی ها را تکه - پاره وتوسعه سیا سی را فربه نما ید. دوم،جا معه مد نی رابطه میان مردم وحکومت وحزب های سیا سی می با شد. سوم ،حزب های سیا سی رقیبان حکومت های خود سر می با شند نه دست سا خت وخد مت گارآن ها. چهارم، انفجار اطلا عاتی د یوار ضخیم وبلند سانسوریا مسخ حقیقت ونشردروغ توسط حکومت ها را شکسته وزمین بوس کرده است. به این معنا که ،روشنفکران ، فرهنگیان ، روزنا مه نگاران ، جامعه مد نی ، حقوق دانان وحزب های سیا سی غیر حکومتی ، می توا نند با استفاده از انترنت ، فسبوک ،تویتر ود یگر رسا نه های نو سطح آگا هی سیا سی مردم را با لا برده با تقویت توسعه سیا سی به عمر استبداد یا دشمن توسعه سیا سی برای همیش پا یان دهند. ادامه دارد.
پا نو یس ها
1-مراحل اسا سی اند یشه درجا معه شنا سی ، نویسنده : ریمون آرون ؛ مترجم ، با قر پرهام ،ص ص 211-212
2-همان ، ص ص 686-687 و688