سه پیام گردهمایی بن دوم

اهل سیاست پاسخ گوهستند!البته به پرسش های که دوست دارند.

حکیم اردبزرگ

ابراهیم ورسجی

15-9-1390

گردهمایی یک روزه ی بن دوم که روزدوشنبه5دیسامبر-14قوس، باشتراک نمایندگان85کشورو15نهادی بین المللی درپایتخت آلمان فدرال بکارآغازکرده بود،باپخش اعلامیه ی پایان یافت.باوجوداینکه، گردهمایی نامبرده در مقایسه باگردهمایی بن اول،درشرایط نامساعدی منطقه ی وجهانی آغازبکارکرده بود،اماپیام خودرابه خوش بینان وبدبینان درجهت نقش جامعه ی جهانی در افغانستان تاسال2014وده سال پس ازآن،دربهترین صورت ارائه کرد.ازآنجاکه وضع ناسازگارمنطقه ی وجهانی درآستانه ی برگزاریی این گردهمایی،پیشتر درنوشته ی،زیرعنوان"افغانستان ازبن اول تابن دوم،مانع هاوچالش ها"بازتاب داده شده است؛دراین نوشته،تنهابه بررسی سه پیام بن دوم،کنش ها وواکنش هایی احتمالی مربوط به آن،بسنده می شود.

پیشترازبرگزاریی گردهمایی بن دوم،ناکارآمدی،فسادمالی،اداری وسیاسی حکومت زاده ی بن اول،جنگ نیابتی پاکستان باوسیله سازیی طالبان،کمک هایی پنهانی ایران به طالبان،ناهماهنگی سیاست هایی افغانی کشورهای غربی درگیردربحران افغانستان،بالاکشیدن دزدان وجنایت کاران برگرده ی مردم افغانستان و...که همگی درناکامی پروژه ی بن اول تاثیرگذاربودند،هویداشده بود،وافغان هاودوستان بیرونی حکومت کابل، همواره ازآن سخن گفته بودند.بااینکه،درناکامی حکومت زاده ی گردهمایی بن اول، علت هایی بسیاری دیده می شوند،اماطالب سازی وطالب بازیی پاکستان وفراهم کردن پناه گاه هایی امن برای تروریستان توسط سازمان جاسوسی آن کشور/آی اِس آی،وضعیت راطوری رقم زدکه سهم شیردربی ثبات سازیی افغانستان به پاکستان تعلق بگیرد؛همان گونه که،دردزدی ازسرمایه ی جنگ ضدشوری هم، چنان سهمی را،ازآن خودکرده بود.

بهرحال،بانزدیک شدن گردهمایی بن دوم، وهجوم سربازان ناتوبه یک پسته ی دیدبانی ارتش پاکستان درمنطقه ی مومندکه به کشته شدن24سربازوزخمی شدن13نفردیگرمنجرشده بود،پاکستان اعلام کردکه درگردهمایی بن دوم،شرکت نمی کند.ازاین لحاظ که پاکستان، بخاطرسیاست عمق استراتیژیک خود درافغانستان که اکنون زیرسایه ی سیاست عمق استراتیژیک واشنگتن قرارگرفته است،اعلام کردکه درگردهمایی بن دوم شرکت نمی کند.برخی کشورها،باین فکرشدندکه نبودپاکستان درگردهمایی نامبرده،گردهمایی وبرگزارکنندگان آن رابادشواری روبرمی سازد.دراین شکی نیست که پاکستان باسیاست همراهی بادزدوکاروان که تاکنون دررابطه باجنگ علیه هراس افگنی درافغانستان پیشه کرده است،بحران سازبودوخواهدبود.اما،درپرسمان برگزارکردن گردهمایی بن دوم،محاسبه ی پاکستان غلط ازآب درآمد.باین معناکه،پیش شرط ساختن پوزش خواهی ناتوبرایی اشتراک درگردهمایی بن،خواست بلندپروازانه ی بود.ازاین نگاه که پاکستان،ازده سال بدین سو، مصروف تروریسم پروری وتباه کاری درافغانستان وایجادسردردی برای ناتووحکومت کابل می باشد،هجوم ناتوبرسلاله درمومند، واکنش آن دربرابردودوزه بازیی پاکستان بایدشمارشود.هرکس چه آگاه وچه نیمه آگاه درامورمنطقه،می داندکه برای خلاف کارهمیشه پاداش داده نمی شود؛وبرخی وقت ها،کیفردهی تخلف کاربهتروبیشترازپاداش دهی کارسازمی باشد. به گونه ی که، درهجوم به سلاله داده شد.

بااینکه پاکستان اشتراک خودرادرگردهمایی بن دوم، به پوزش خواهی ناتومشروط ساخته بودوفکرمی کردکه ازاین طریق،می تواند به بازیی دوگانه ی خودادامه وامتیازهم بگیرد؛اما،عدم پوزش خواهی ناتووبرگزاریی بن دوم به اشتراک نمایندگان85 کشورجهان و15سازمان  جهانی ازجمله، سازمان ملل ومنشی عمومی،نشان دادکه قطارسیاست جهانی درافغانستان،اکنون و پس از2014، منتظرپاکستان نمی ماند.شایدتصمیم گیرندگان رویی صحنه وپشت صحنه درسیاست پاکستان،فکرکرده بودندکه درصورت خود داری ازشرکت درگردهمایی افغانی بن،امتیازی را ازامریکافراچنگ می نمایند.اینکه آن هااز بازیی که براه انداخته اند،سودی دست شان می آیدیانمی آید،گذشت زمان نشان خواهد داد.اما،گردهمایی بن دوم،پیام های سه گانه ی زیررابیرون دادکه پاکستان نمی تواندازکنارآن ها سرسری بگذرد:نخست،جامعه ی جهانی در گردهمایی بن دوم اعلام کردکه افغانستان راپس از2014تنهانمی گذارد.به سخن دیگر،پاکستان بداندکه تاریخ افغانستان پس ازعقب نشینی سربازان شوروی درسال1989که درآن، پاکستان همه کاره شده بود،تکرارنمی شود.دوم،به حکومت فاسدوناکارآمدافغانستان پیام دادکه همراهی جامعه ی جهانی باآن،مشروط به آوردن اصلاحات اداری- سیاسی،مبارزه بارشوت وفساد،موادمخدر،ایجاد دستگاه عدلی درست کار،دموکراسی فراگیروتشویق صلح درتبانی باهمه ی مردم افغانستان می باشد.هجوم انتحاریی طالبان به مراسم عاشورادرروزسه شنبه 6دیسامبر-15قوس درشهرهایی کابل،مزاروقندهار وکشتن 60نفروزخمی کردن شماردیگری ازهم وطنان ما،نشان دادکه برنامه ی صلح حکومت باطالبان، باچه دشواری هایی مواجه می باشد.

روشن است که حکومت افغانستان درجهت راه اندازیی اصلاحات موردنظرجامعه ی جهانی بادومشکل درونی وبیرونی روبرومی باشد:مشکل درونی،ناکارآمدی وفسادمالی واداریی حکومتی ها؛ومشکل دوم،تروریسم پاکستانی- طالبی می باشد.درهفته ی گذشته،سازمان شفافیت/پاک کاریی بین المللی،طی اعلام بررسی سالانه ی خود،کشورهایی نیوزیلاندودنمارک راپاک ترین و کوریای شمالی وسودان راناپاک ترین کشورهای جهان معرفی کرد.ایران،اگرچه درصف کشورهایی ناپاک آمده بود،اماکارکردش درمقایسه باپاکستان،صومالی،افغانستان وکشورهای آسیایی میانه بهتر،امادرمقایسه باامارت هایی جنوب خلیج فارس، سیاه ترمی نمود.افغانستان که گردهمایی بن دوم، کمک هایی جهانی به آن رابه آوردن اصلاحات بنیادی منوط ساخته است،یکی ازناپاک ترین کشورهایی جهان شمرده شده است.اینکه حکومت فاسدوناکارآمدافغانستان چگونه می تواندبادومشکل نامبرده پنجه نرم نماید،ازهمین اکنون زیرپرسش است.وپاکستان شریعت مداروطالب پروررادیدیم که باعدم شرکت خود دربن دوم،نشان دادکه دنبال باج گیریی بیشترازامریکا می باشدوامریکاهم باخود داری ازپوزش خواهی وانمودکردکه آزموده راآزمودن خطاست! البته،ایران شریعت مدارهم که نماینده اش دربن دوم بخاطرکسب رضایت غربی هاپس ازحمله ی هفته ی گذشته ی اوباشان بسیجی- ولایت فقهی به سفارت بریتانیادرتهران که سرزنش جهانی رژیم آخوندی رادرپی داشت؛ شرکت کرده بود،تاهمکاری به بازگردانی صلح درافغانستان.لازم است بداندکه کشتارروزعاشورادرافغانستان، توسط کسانی صورت گرفت که شبکه هایی پنهان کارایرانی به آن هاکمک می رسانند.سوم،برایی جامعه ی جهانی،نبودهم زمان پاکستان وطالبان درگردهمایی بن،ثابت کردکه طالبان چیزی جزابزاردست پاکستان دریک جنگ نیابتی علیه افغانستان ومنافع کشورهای غربی نمی باشند.به سخن دیگر، این پاکستان است که باابزارسازیی طالبان علیه منافع افغانستان وغرب می جنگد،وبایدزیرفشارهایی مداوم آن ها،سیاست خودرابطورریشه ی تغییربدهدنه شعاری.

اگربه محتوایی هرسه پیام نامبرده دقت کرده شود،روشن می نمایندکه حکومت ناکارآمدافغانستان،پاکستان وطالبان ازنگاه جامعه ی بین المللی، درکجایی بحران موجودایستاده اند.پاکستان که ترفندها وبازی هایی دوگانه اش ازپیش برهمه گان روشن شده بود؛اماوضعیت برای حکومت کابل وطالبان،ازپاکستان هم پیچیده ترمی باشد.باین معناکه،حکومت کابل درخودچنان دیگرگونی ی ایجادنمایدکه سزاوارجذب کمک هایی وعده شده شود،وطالبان؛بدون پاکستان،موجودیتی ندارند.اگرمی داشتند،موقعیت سیاسی مستقل خودراباشرکت درگردهمایی بن،تثبیت می کردند.به سخن واضح تر،طالبان شاخه ریشویی ارتش پاکستان می باشندکه باتامین منافع آن کشور؛البته نه به گونه ی که مطالبه می کند،به زباله دان جغرافیایی آن کشورواریزمی شوند.اکنون که جامعه ی جهانی پیام روشن خود را هم افغان هاوهم به پاکستانی هاداده است،حکومت افغانستان که خیر،مجبوراست دستکم برای ماندن درقدرت تاحدممکن به تغییردست بزند،اماشرایط برای پاکستان چندان ساده نیست.بدودلیل:درپاکستان، تصمیم اصلی رانظامی هامی گیرند.اما،اکنون درموقعیتی نیستندکه چنان تصمیمی رابگیرند.چرا؟باین خاطرکه،بحران اعتمادمیان ارتش وحکومت بخاطرمسئله ی فرستادن یاد داشت ازنفراول کشوربه "مایک مولن"چنان باوج رسیده است که نظامی هانه کودتاکرده می توانندونه حکومت حزب مردم رادرجهت خواست خودتعویض کرده می توانند.دوم،پاکستان ازنظراقتصادی چنان دربحران است که به دشواری می تواند برآن غلبه نماید.پاکستان برای غلبه بربحران اقتصادی،دوراه پیشرودارد:تن دادن به خواست غرب بویژه امریکاکه دربن پیام خودراصادرکرده است،یامراجعه به چین.بااینکه چین ازنظراقتصادی درموقعیت خوبی قراردارد،امابه دشواری می تواندکمک هایی راکه غرب ازطریق بانک جهانی ،صندوق بین المللی پول ودیگرمرکزهایی مالی خودبه پاکستان می کند،به حساب این کشور، واریزنماید.ازسوی دیگر،پس ازسفربارک اوبامارئیس جمهورامریکادرمیانه ی ماه نوامبربه استرالیا،دولت استرالیا اعلام کردکه به هندیورانیوم می فروشد.پاکستان که ازاعلام کشوراسترالیاتکان خورده بود،ازآن کشورخواست که به اسلام آبادهم یورانیوم بدهد.واضح است که معامله ی آن چنانی استرالیاباهندبه سیاست هایی درمیانی واشنگتن،کمبیراودهلی نوارتباط دارد،تارابط میان اسلام آبادوکمبیرا.ازاین رو،تازمانی که سیاست تروریسم پروریی پاکستان جای خودرابه یک سیاست انسانی وصلح جو درسطح منطقه وجهان ندهد،معامله ی که باهندصورت می گیرد،باپاکستان محال است که جامه ی کاری به تن کند.

ازاین رو،هرسه پیام نامبرده ومنافع کشورهای منطقه وجهان،بویژه افغانستان وپاکستان دراین بخش ازجهان،ایجاب می کندکه تمام طرف های درگیربحران افغانستان،ازتناقضات رایج درسیاست هایی افغانی خود کاسته،برای غلبه بردشواری هایی موجودکه اوضاع پیچیده ی کشورمامهم ترین آن هامی باشد، درجهت همسوی وهماهنگی گام بردارند.اینکه درگردهمایی بن،پاکستان وطالبان حضورنداشتند،وجامعه ی جهانی به حکومت ناکارآمدوفاسدافغانستان تاکیدنمودکه به حاکمیت قانون،اصلاحات بنیادی وترویج دموکراسی گسترده  دست بزندوتنهاازاین طریق می تواندتوان دفاع ازخودراپیدانماید.این پرسمان رابشترازپیش برجسته ساخت که وضع کنونی قابل پذیرش نیست،وبه پاکستان وانمودکردکه غیبت آن کشور ونوکران طالب- تروریستش،نمی تواند  تاثرمثبتی نسبت به آن ها درسیاست جهان بگذارد.باین معناکه پاکستان نمی تواندهم باجهان باشدوهم باتروریستان وتاریک اندیشان.ازاین رو،به صراحت گفته می توانم که آن بندازپیام بن که متوجه پاکستان می باشد،این کشوررادرسردوراهی گذاشته است که اندیشه نماید درکدام جهت فایده ی خودرامی بیند:درهمراهی باتروریسم طالبی- القاعده ی، یادرهمراهی وهماهنگی باجهان.وهماهنگی باجهان،دیگرگونی بنیادی درسیاست افغانی پاکستان رامی طلبد؛موضوعی که یقیناًحکومت پاکستان باآن همراه می باشد.اما،این نظامی های پاکستانی هستندکه بایدسیاست افغانی خودرادیگرگون، وباآن همراه نمایند.ازهمه مهم تراینکه،درافغانستان، مقاومت هایی ضد شوروی ،ضد پاکستانی ورخ دادهایی ژرف رسانه ی ده سال گذشته، مردم رانسبت به سرنوشت شان حساس وواردعرصه ی سیاست ملی ساخته است.بنابراین،حکومت افغانستان بایدبداندکه بدون پاسخ گوکردن حکومت گران دربرابرمردم ودست زدن به اصلاحات بنیادی،گرفتن وهزینه ی کمک هایی جامعه ی جهانی به سودمقام هایی عاطل وناکاره وشکم پرست، مانند ده سال گذشته،نه عملی ونه قابل پذیرش می باشد.به سخن دیگر،مطابق این گفته ی اردبزرگ که:"اهل سیاست پاسخ گوهستند!البته به پرسش های که دوست دارند."آگاهی وهوشمندیی مردم افغانستان،دیگرچنان تعریفی ازپاسخ گویی سیاست کاران راپشت معرکه انداخته است.