ازاین که مسلمان ها توان اند یشیدن کمتری دارند ، نو اند یشی دینی درجا معه های آن ها به کندی به پیش می رود

ابراهیم ورسجی بیست وهشتم ماه سنبله سال 1399 این تحلیل ؛ درپیوند به گزارشی زیرعنوان " چرا روشنفکری دینی زایا یی اجتما عی پیشین را ندارد؟ " نشر شده درسا یت ایران امروز ، بتاریخ 27 ماه شهریور / سنبله ، ارا یه شده است. ازاین که درصفحه رخنا مه / فسبوکم پخش شده است ، بهتردانستم که در سا یت "اند یشه" هم پخش شود ، تا دوستان وفرهنگیان ازآن مستفید شوند.ازاینکه روشنفکری دینی پد یده منحصربه ایران نمی با شد ودراصل پد یده کا ملا جهان اسلامی شده است ،بهترمی دانم که درباره پیشرفت وپس رفت ودشواری های آن ابرازنظرکنم. ابرازنظریکه بدون نگاه به تاریخ ناشاد مسلمان ها نا قص می با شد. وقتیکه ازتاریخ نا شاد مسلمان ها سخن می گویم نه تاریخ اسلام، منظورم چگونگی گسترش اسلام با شمشیرعرب بد وی پسارسا لت نه با تبلیغ مطابق قرآن می با شد. اسلام چاقوکشی که نماد کنونی آن ولایت فقیه ایران وتروریسم طالبانی درافغانستان والقاعده وداعش های سنی وشیعه درخاورمیانه وبوکوحرام و... درشرق وغرب افریقا می با شد! دراین باره ،برای غنای بیشترموضوع، بهتراست که ازبرداشت یک اندیشمند مسلمان ویک اند یشمند نامسلمان یادی کنم. دانشمند مسلمان شاه ولی الله دهلوی می با شد که گفت:" تاریخ اسلامی نداریم ؛ به این خاطرکه، مسلمان ها درتاریخ خود کمترمطابق اسلام عمل کرده اند!" دانشمند نامسلمان هم کارل مارکس می با شد که گفت: "محمد انقلاب کرد اما دریک جا معه بد وی که با مرگ او انقلابش هم وفات کرد!" با تا یید نظر هردو شخصیت علمی ،وضع فاجعه بارمسلمان های خلیفه گری وسلطا نی وشاه وشیخ وتفنگ سالاری زده را قابل بررسی انتقادی می دانم. وضع اسفباری که روشنفکری دینی به آسا نی درآن تغییر سازنده ازنظرفکری آورده نمی تواند. دررابطه با خلیفه وسلطان وشیخ وشاه وتفنگ سالاری زده بودن اسلام ومسلمان ها ،بهتراست که یک نمونه بیاورم وآن اینکه اسلام که به اند ونیزی ومالیزی ازطریق عرب های بد وی چاقوم کش وشمشیرزن نرفته وازطریق تبلیغ وعرفان وتجارت رفته است ، وضع بهترازجهان عرب وایران وافغانستان وهند وافریقا دارند. دررابطه به کارنامه روشنفکران ونواند یشان مسلمان ازکشورهای مسلمان تا غرب وموثروکم موثربودن آن ها ، قا بل یاد آوری می دانم که مسلمان ها درتاریخ خود کمترتاریخ فکری واند یشه ورزی داشتند ودارند وکمترتاریخ فکری واند یشه ورزی داشتن شان هم منحصر به فقه وتفسیر وعقا ید آن هم زیرتاثیر مردمان با فرهنگ غیرعرب مسلمان شده مانند خرسا نی ها ومصری ها وسوریانی ها وچا لش های مسیحی ها ویهودی های تا ثیرپذ یرفته ازفلسفه ومنطق وسیا ست ودموکراسی یونان می با شد. بطورنمونه ، رونق فکری بغداد دردوره عباسی ها دستاورد برمکی های بلخ بود که نماد آن خانه حکمت مامون رشید بخاطر مادر فارسی زبان خراسا نی اش وکارنامه برمکی ها بود. خانه حکمت هم بعد ازدوخلیفه بعد ازمامون بسته شد. خوشبختانه ، سامانیان فارسی زبان با مرکزیت بخارا ، علم ودانش را رونق بخشید ند که میوه شان ابن سینا در طب وفلسفه وفردوسی در زبان وتاریخ فارسی زبان ها می با شد. درغرب جهان اسلام هم ، دراند لس ،مسلمان ها کارنامه علمی- فرهنگی دا شتند که میوه شان ابن رشد می با شد که عرب نبود ند. ازاین رو حق با ابن خلدون می با شد که گفت:" همه اندیشمندان مسلمان غیرعرب بود ند!" متا سفانه ،نهضت عصر سا ما نی توسط محمود غزنوی با کمک خلیفه بغداد ازبین رفت ونهضت مسلمان ها در اند لس توسط اسپا نیای مسیحی نابود کرده شد. درجهان عرب وهند وافریقا هم که ستم گری های شاهی وشیخی وتفنگی بنام دین ادامه یا فت. ادامه ای که تحجر وفقدان اند یشه ورزی نماد آن بود ومی با شد. درحالیکه تحجروسنگ اند یشی درجهان اسلام ادامه داشت،دراروپا دونهضت : رنسا نس / نوزای زاده فلسفه ای یونانی ونهضت اصلاح مذ هبی به وقوع پیوست. نهضت های که دراروپا منجربه مدرنیته وترقی وپیشرفت واستعماررا به جهان اسلام تحویل داد! درواقع ،خطر همان استعماربود که برخی اند یشمندان مسلمان ازجمله شیخ طهطاوی ازمصر وسرسید احمد خان ازهند را متوجه بیداری مسلمان ها کرد. اگرپد یده ای کمرنگی بنام روشنفکری اسلامی درجهان اسلام داریم ، بدون شک ، آغازگران آن طهطاوی وسرسید ودرادامه آن ها سید جمال وعبده می با شند. درایران هم ، مهند س مهدی بازرگان وآیت الله طالقانی ودکترشریعتی ودکتر سروش، ادامه دهند گان راه آن ها می با شند. درجهان انگلسی زبان ازجمله امریکا وکانادا وبریتا نیا وهند وپاکستان وبنگله دیش حتا اندونیزی ومالیزی ، پیشتازنو اند یشی دینی دکترفضل ارحمن (1919-1987)استاد اسلام اسلام شنا سی دردانشگاه های مکگیل درکا نداد وشیکاگوی امریکا می با شد که نوشته های ارزشمندی به جا گذاشته است. درهلند هم ، نوشته های نو اند یشا نه ای نصر حامد ابوزید مصری وگستره جهانی پیدا کرد. دردانشگاه های سوربن وآکسفورد درفرانسه وبریتا نیا هم،دکترطارق رمضان ارایه کننده نو اند یشی دینی می با شد. بنا برآن، به صراحت می گویم که ،نو اند یشی دینی با اینکه به کندی به پیش می رود،اما آینده درخشان برای مسلمان ها دارد!