قرآن با روشنگری وروشنفکری ونو اند یشی سازگارمی با شد ؛ اما فقه ها توان سازگاری با آن ها را ندارند

آیا اسلام می توا ند با روشنگری وروشنفکری ونو اند یشی ساز گاری کند؟ قرآن با روشنگری وروشنفکری ونو اند یشی سازگارمی با شد ؛ اما فقه ها توان سازگاری با آن ها را ندارند ابراهیم ورسجی بیست وهشتم ماه حوت ، سا ل 1399 بخش نخست در" پیش نو یس" این مقا له دوام دار، از پرسمان ها / مسئله های یاد آوری ودرباره آن ها بطور کوتاه ابراز نظر کرده بو دم که ، بدر جه های گونه گون ، بر پیدا یش روشنگری وروشنفکری ونو اند یشی درغرب اروپا وانتقال کمرنگ آن ها به کشورهای مسلمان اثر گذاری کرده ومی کنند. دراین بخش یا بخش نخست مقا له ،درباره ای سازگاری قرآن با روشنگری وروشنفکری ونو اند یشی ، به گونه ای کوتاه ابراز نظر می کنم. شا یان یاد آوری می دانم که ، به قرآن ، به این خاطر بیشتر تمرکزمی کنم که جوهر اسلام می با شد وفقه ها هم که زاده ای کند وکاو در باره یک بخش آن نه همه ای آن می با شند. اگرمسلمان ها نه تنها در مقا یسه با پیروان د ین های مسیحی ویهودی ،بلکه درمقا یسه با پیروان د ین های بودای و هند ویی کا ست / طبقه زده عقب ما نده اند ،بر می گرد د به توجه بیشتر عا لمان مسلمان به بخشی کوچکی از قرآن ، یا آیه های بیشترعبادی وغفلت شان بر بخش بزرگ این کتاب الهی. بهر رو ، ازاین نگاه که این بخش مقا له درباره قرآن وسازگاری آن با روشنگری وروشنفکری ونو اند یشی می با شد ، نخست ، تعریف کوتاه ازروشنگری وروشنفکری ونو اند یشی ارا یه کرده بعد ازآن به سراغ همسازی آن ها با قرآن یا وارونه ای آن می روم. فرهنگ های سیا سی وفلسفی اکثرا روشنگری را آزادی عقل دربرا بر نقل یا آزادی عقل دربرا بر کتاب های آسما نی: تورات ، انجیل وقرآن تعریف کرده اند. به سخن د یگر ، روشنگری درحقیقت حق قا یل شدن به عقل وخرد می با شد تا درباره د ین ها آزا دا نه بررسی وخود نمای کند. بنا برتعریف یاد شده ازروشنگری ، آشکاراست که درتاریخ تفکرمسلمان ها از بیت الحکمه بغداد تا کنون ،روشنگری بطورکمرنگ حضورداشته ودارد. وقتیکه به روشنگری پیشینه ای بد را زای تاریخ فرهنگی مسلمان ها می دهم ، این نگاه بارزمی شود که روشنفکری ونو اند یشی مد ت ها بعد ازآن وارد میدان کارزارفکری- اند یشه ای درجا معه های مسلمان ها شده اند. به گواهی تاریخ اند یشه ها ،روشنفکری ونو اند یشی مسلمان ها چه اسلامی چه ملی گرا چه سکولار/ این جها نی اند یش، هم به گو نه ای وا کنشی دربرابر مدرنیته / نو اند یشی ومدرنیسم / نوسازی وا ید ئولوژی ها / آیین های فکری وسیا سی واقتصاد یی نوین غربی درکشورهای مسلمان ظهورکرده اند هم درمخا لفت با سنت گرای پیشا مدرنیته ای دیروز وامروزقد بر افراشته اند. آشکار است که دراثر پذ یری ازمدرنیته ای اروپای غربی که امریکا ادامه آن می با شد، روشنفکران ونو اند یشان مسلمان تنها نیستند ، بلکه کمونیسم های روسی وچینی وامریکای لا تینی هم که نسخه برداری ازکمونیسم وسو سیا لیسم کارل مارکسی-انگلسی می با شند. دوچهره همفکر واید ئولوژی ساز که درآلمان تو لد ودربریتا نیا درخشید ند ومنشورکمونیسم خود را هم در لندن چا پ ونشرکرد ند. با درنظردا شت تعریف های کوتا هی که ازروشنگری وروشنفکری ونو اند یشی کرده ام ،وارد بررسی وابراز نظردرباره سازگاری ونا سازگاری آن ها با قرآن ووارونه ای آن می شوم. اینجا ست که رجوع به قرآن وسخن های پیا مبر خدا به ضرورت مبرم تبد یل می شود. درزمینه ،معلوم است که درقرآن آیه های بسیاری داریم. برای اینکه نوشته طولا نی نشود ،ازچند آیه ویک سخن پیا مبر خدا یاد آوری ونوشته را ادامه وپا یان می دهم. بنا برآن ، نخست ، به قرآن می روم. درقرآن ، درسوره رعد، این آیه را داریم: خدا هیچ قومی را تغییر نمی دهد ؛ مگراینکه آن ها خود شان خود را تغییر دهند. این آیه بیانگراین حقیقت است که خداوند متعال درایجاد تغییر قوم ها وملت ها را آزاد گذا شته است. تغییر وتحول هم معلوم است که به کمک علم وفن آوری نوورسا نه های نو صورت می گیرد. علم وفن آوری ورسا نه های نووآزاد که متا سفا نه مسلمان ها دررسیدن به آن ها وکاربرد آن ها به گونه ای غمباری عقب مانده ویا شکست خورده اند! بهررو ، درقرآن ، این آیه ها را هم داریم: خدا وند متعا ل به محمد فرستاده خود فرموده است که بشارت بده آن بند گان مرا که سخن ها را می شنو ند وازخوب های آن ها پیروی می کنند وهمین ها هدا یت شد گان می با شند ( س زمر ، آیه های 17 و18). خدا وند متعا ل درد ین اکراه را روا ندا شته است ( س دوم ،آ یه 256). همچنان ، درقرآن ، این آیه هم آمده است: امور مسلمان ها با مشوره حل وفصل شود (س 42 ، آیه 38). درقرآن ، این آیه هم وجود دارد: با رقیبان ودشمنان مجاد له نیکونما یید! طرفه این که ، درقرآن ، هم سوره مجا د له هم سوره قلم وجود دارد. وجود سوره های مجا د له وقلم درقرآن ، بیانگر این حقیقت می با شد که کتاب خدا به قلم ومجا د له نیکواهمیت بیش از اندازه قا یل شده است! اهمیتی که نشان می دهد که قرآن دراصل کتاب مشوق وتقویت کننده ای دانش وفرهنگ ومعرفت چه فرهنگ د ینی چه فرهنگ سکولار/ این جها نی وگفت وگوومجا د له ای نیکومی با شد. درادا مه ای یا د آوری ازآیه های تا یید کننده ای علم ودا نش ومشوره وگفت وگو ومجا د له ای نیکو وارجمند دارنده ای قلم ، بهتر است که درپیوند به آن ، یک سخن گهربارفرستاده خدا را بازتاب ونوشته را پا یان می دهم. فرستاده خدا فرموده است که :" شما یا مسلمان ها درامورد نیا یی تان عا لم ترمی با شید!" شا یان تذ کرمی دانم که این سخن فرستاده خدا ، تا یید کننده سکولاریسم / این جها نی اند یشی می با شد. درحا لیکه چنان آیه های درقرآن وچنین حد یثی ازفرستاده خدا داریم ، جا ی نها یت تا سف است که کاربرد واژه سکولاریسم ذهن وکله بنیاد گرا یان مسلمان را چنان پریشان می کند که قلم ومجا دله مورد ستا یش قرآن را کنارگذا شته اول به تکفیر ودوم به مواد خام جنگی فراهم کردن ازجوانان ساده به تروریستان ازطا لبان افغان تا داعش های شیعه وسنی درعراق وسوریه وبا ند تروریستی نام نهاد جوانان درسوما لی وبوکو حرام / دانش نو حرام درنیجریه ونیجروکامرون وما لی درخاوروباخترافریقا می پردازند! اسفباراین است که ، نه تنها بنیاد گرا یان وتروریستان بیرون شده ازشکم آن ها ترورها وتباه کاری ها علیه مسلمان ها می کنند، بلکه جمهوری اسلامی پاکستان بیشترازچهاردهه می شود که درافغانستان تباه کاری می کند وجمهوری اسلامی ایران وحکومت وها بی عربستان 24 میلیون مسلمان را دریمن به نان وداروی کمکی بخورونمیرسازمان ملل وهلال احمرجها نی نیازمند سا خته اند. افزون برآن ، همه هم ازتباه کاری جمهوری اسلامی ایران درهمکاری با امریکا درعراق هم وازتباه کاری آن با کمک روسیه درسوریه ، همه آگا هان امورخاورمیا نه آگا هی تام دارند. وژنرال فتاح سیسی کود تا چی مصر هم با کمک 12 میلیا رد دالری عربستان وامارات متحده عربی ، حکومت اولین رئیس جمهورمنتخب مصررا سرنگون کرد هم 24 هزارنفررا درماه اوت 2013 شهید کرد هم به گفته ای مروان بشاره تحلیلگرسیا سی بخش انگلیسی تلویزیون الجزیره ، بیشتراز 60 هزارزندا نی سیا سی دارد هم درادامه حسنی مبارک مستبد ، 13 صد میلیون دالرسا لا نه ازامریکا می گیرد تا مزاحم اسرائیل در قتل وزندانی کردن وویران کردن خا نه های فلسطینی ها نشود. این است دستاورد قرآن گریزا نه ای استبداد شاه ها وشیخ ها ونظا می ها ازافغانستان وپاکستان تا نیجریه درغرب افریقا برای مسلمان ها ؛ وراه بیرون از فا جعه ای قرآن ستیزان نامبرده هم آشکار هست همسازی قرآن با روشنگری وروشنفکری ونو اند یشی د ینی وسکولاریسم دموکراتیک می با شد. ادا مه دارد.