تروراحمدولی کرزی؛آیاصلح باطالبان ممکن است؟

ابراهیم ورسجی

27-4-1390

مدت های زیادی می شودکه حکومت فاسدوناکارآمدکابل،ازگفت وگوباطالبان درجهت برقراریی صلح سخن می گویدوبرای تحقق این امرممکن یاناممکن، کمیسیون های بی شماری راهم شکل داده است.تجربه ی صلح خواهی وراه اندازیی گفت وگوهای بی نتیجه باطالبان ودیگرشاخه های مخالفین مسلح که توان تصمیم گیری دربرقراریی صلح ازطریق گفت گورامدت هاپیش به حامیان آشکاروپنهان خودباخته بودند؛درعرصه ی عمل،امکان موفقیت خودراازدست داده است.

بااینکه،ثابت شده است که تامین صلح ازطریق گفت گوباطالبان، ازدورنمایی روشنی برخوردارنیست.ازخوب یابدرخ دادها،کرزی ومشاورانش،یاازرویی میانه روی یاازروی ناتوانی ودرماندگی،به عملی بودن آن پامی فشارند.پافشاری درجهت راه بی ثمرپیموده شده،حکایت ازدوپرسمان زیرمی کند:نخست،نفراول کشور،اگردرعمل نفراول باشدکه محل شک وتردیدمی باشد،ازماهیت پدیده ی بنام دولت وحکومت وکارکردآن هاناآگاه می باشد.دوم،ازماهیت نقش پاکستان وتروریستان افغانی زیرفرمانش نیزبی خبراست یاازپذیرش چنان ماهیت ورابطه ها درمیان حامی وزیردست،طفره می رود.

دراین شکی نیست که پایان همه کشمکش هاوجنگ ها،گفت وگووسازش درجهت یافتن بهترین راه کاربرای تامین صلح وآرامش کشورماودیگرسرزمین های می باشدکه مدت هاازآن بی بهره می باشند.برای بیرون شدن ازجنگ ورسیدن به صلح وپیشرفت که کشورمابیشترازهرزمانی به آن نیازمندمی باشد،شناختِ اهمیتِ نقش وماهیت دولت ومنافع ملی،هم برای کسانیکه فرمان روایی لرزانی دارند؛وهمچنان،برای کسانیکه علیه آن هامبارزه می نمایند،دارای اهمیت فوق العاده می باشد.

تاجائیکه به اصل اول ارتباط می گیرد،بدبختانه،بیشترازمخالفان،دولت کابل به پدیده ی بنام دولت، اهمیت وارزشی قایل نیست.برای ثبوت این پرسمان،بسنده می کندکه کارکردمجاهدان وطالبان رادردوره ی رهبری وجنگ شان بیادبیاوریم.واضح است که ناشناختن نقش وماهیت دولت وکارکردآن،به بی اهمیت دانستن منافع ملی کمک می کندیاهردود،دورخ یک سیکه می باشند.

بهرحال،چه بخواهیم وچه نخواهیم،این یک واقعیت تلخ است که دیگران تاپایان تاریخ نمی توانندبهای بی کفایتی ودرماندگی سیاسی-اداری وفرهنگی سیاست مداران مارابپردازند. پایان پذیریی پرداخت بهابرای نگهداریی زمام داران وابسته ی کشورمادرصندلی قدرت ورهبری،نخست،نتیجه ی سیاه خودرابرای مردم،درعقب نشینی سربازان شوروی وافتادن رژیم وآشوب وجنگ های بعدی مشاهده کردیم.دوم،بخاطردرس نگرفتن مسئولان ازتاریخ،ممکن است که تکرارتاریخ ناشادرا درآینده ی دوریانزدیک مشاهده نمائیم.

درشرایط کنونی که باردیگر،کشورمادرحال تکرارتاریخ ناشادخود می باشد،دوپرسمان،بیشترازهمه، دارای اهمیت می نماید:نخست،پافشاریی مسئولان بردوام سیاست ناکام صلح خواهی بامخالفان.دوم،برخوردمنافع امریکاوپاکستان راجع به آینده ی افغانستان وپیوندسرنوشت مخالفان باهردو.اگرمسئولان دولتی درکابل،به ماهیت دولت ووظیفه ی خطیریکه بدوش دارند،ریزبینانه برخوردنمایند،آن وقت، هم پرسمان گفت گوهای صلح؛وهمچنان،تضادمنافع قدرت های منطقه ی وفرامنطقه ی درکشورماتعدیل،وسیاست های آن هاواقع بینانه درمسیرصلح وبازسازیی کشورما سمت پیدامی نمایند.

تجربه ی ناکام پروژه ی صلح خواهی دولت ناکارآمدکابل،درسال های گذشته،نشان میدهدکه مسئولان ازدرک وانجام وظیفه ی دولتی خودناآگاهندیااینکه قصداًازانجام درست آن،شانه خالی می کنندتابرای یک رژیم تاریخ زده وقبایلی که کشورمارابه چنین روزی افگنده است،جاده صافی نمایند.جاده صافی آن چنانی ازروی عمدیاساده انگاری راجع به سرنوشت کشوروسیاست های همسایگان ودوستان فرامنطقه ی رژیم،حتی دربرخوردنفراول نسبت به قتل برادرش توسط طالبان که ازآینده ی تاریک صلح خواهی هردوطرف حکایت می نماید،به نمایش گذاشته شد.

تاجائیکه به ماهیت دولت وکارکردمسئولان ریزودرشت آن ارتباط می گیرد،به صراحت می توان گفت که درهردوحالتِ صلح وجنگ،نبایدنقش لویاتانی دولت ازنظرهابزدانشمندانگلیسی رافراموش کرد.درهردونقش لویاتانی/خداگونگی زمینی دولت؛وهمچنان،نقش دموکراتیک وقانون مداریی آن که دومی درعصرجدید،کارآمدیی بهتروبیشترخودرابه نمایش گذاشته است،ازاین حقیقت نبایدغافل شدکه دولت ازهردوعامل زوروتطمیع/عصاچوب وزردک بهره برداری می نماید.مشکل دولت ناکارآمدکابل دررابطه باپروژه ی گفت وگوبرای صلح این است که همیشه زردک نشان میدهد؛بدون اینکه،زوروعصاچوب که هم تصمیم گیرنده ی نخستین ودومین می باشد،کاربگیرد.فراورده های چنان سیاستی این است که هم مخالفان بومی؛وهمچنان، حامی آن هاگستاخ ترشوند.

برای اینکه بهترازکارکردمنفعلانه وشکست خورده ی حکومت ناکارآمدوگستاخی مخالفان آن آگاه شویم،بسنده می کندتابه موضع گیریی کرزی دررابطه باقتل برادرمرحومش احمدولی خان کرزی که طلبان مسئولیت آن رابدوش گرفته اند،وراکت پراگنی های پاکستان به مناطق مرزی درولایت های کنر،خوست وننگرهار،نظراندازیم.

دررابطه بااصل نخست،دیدیم وشنیدیم که کرزی،حتی درروزخاک سپاریی برادرمرحومش،ازطالبان خواست که ازجنگ دست بردارند.این گونه موضع گیری،درحالیکه ازیک طرف،درظاهرازصلحجویی حکومت حکایت می کند؛ازطرف دیگر،ازگستاخ شدن بیش ازاندازه ی مخالفان سخن به میان می آورد.گستاخی که  درروزدوشنبه20سرطان باحمله ی تروریستی به کاروان والی هلمندکه غرض شرکت درجنازه ی برادرکرزی روانه ی قندهاربود،وانفجار بم جاسازی شده درعمامه ی ملامآب بم گذاردرروزسه شنبه، درمراسم ختم قرآن درمسجدبزرگ قندهارکه بخاطرفاتحه خوانی مرحوم رئیس پیشین شورای قندهاربرگزارشده بودوتلفات فراوان جانی رادرپی داشت،خودرابه نمایش گذاشت.بم گذاری به کاروان والی هلمندومراسم فاتحه خوانی برادررئیس جمهورپایان کارنبود؛یک هفته پس ازآن،باانفجارروزیکشنبه26سرطان درمنزل مشاورنفراول درغرب کابل که منجربه قتل اوویک عضوشورای ملی شد،نهایت سرسختی مخالفان مسلح رادربیهوده نمایش دادن ژست های صلحجویانه ی رئیس جمهور،نشان داد.

درارتباط به اصل دوم یاشلیک موشکی نظامی های پاکستانی به مناطق مرزیی ولایت های شرقی کشور،درحالیکه پاکستانی هاباگستاخی حاکمیت سرزمینی افغانستان رانقض وباعث مرگ وزیان های مالی به مردم ملکی شده اند،دوگونه واکنش ازمقام اول کشور،اردوومردم  راشاهدبودیم:نخست،نفراول کشور،دربیانیه ی خودکه ازطریق رسانه های دیداری وشنیداریی کشورپخش گردید، گفت که مابه حمله ی متقابل دست نمی زنیم!بااینکه،موضع نفراول درزمینه انفعالی بود،اما،موضع گیریی مردم تظاهرات خیابانی درجهت سرزنش کردن پاکستان وانتقادازوضعیت درمانده ی دولت ومقام های رسمی بود.درحالیکه،نفراول موضع منفعلانه ومردم موضع ستیزه جویانه علیه موشک پراگنی های های پاکستان ازخودبروزدادند،یک مقام بالای نظامی که دررژیم طالبان زیرفرمان نظامی های پاکستانی جنگیده بود؛واکنون،درفرماندهی اردوقراردارد،اعلام کردکه مرزدیورندرابرسمیت نمی شناسدومرزشرقی افغانستان دریای سندمی باشد!دراین بازی های لفظی-شعاری که بسیاریی آن هاازنظرسیاسی ونظامی بی ربط واحساساتی می باشند،نفراول،مردم ویک مقام بالای اردوتنهانبودند،رسانه های دیداری وشنیداری کشورهم ازکاروان پس نمانده،دیدگاه هایی تحلیلی- سیاسی ودرواقع،بدورازهرگونه تحلیل سیاسی- نظامی ی تحلیل گران کم سوادسیاسی-نظامی راهم بزتاب دادندکه بیهوده به سوی فضاودرشب شلیک می کردند.

درحالیکه موضع گیری هاوتحلیل های آن چنانی، ازعمق بحران سیاسی-اجتماعی-فکری-اقتصادی-قانونی وروانی حکومت گران ونارضایتی بی پایان مردم ازکارکردآن ها حکایت می کرد،موضع گیری ها،یک باردیگرنشان دادندکه سیاست صلحجویانه وکمیسیون های مربوطه ی دولت درزمینه،بیهوده،ومخالفان رانسبت به گذشته زمخت تروگستاخ ترساخته است.نرمش دولت ناکارآمدوگستاخ شدن مخالفان،ازدونگاه برای مخالفان سودمندتمام شده است:نخست،به اطلاعاتی های پاکستان وطالبان افغانی دست نشانده شان فرصت فراهم کرده است تاگه گاهی ازمسئله ی گفت وگوهای صلح به حیث یک منبع درآمدپولی بهره برداری نمایند.برای فهم بهترچنان بهره برداری های،ایجاب می کندکه نگاهی به مذاکره ومعامله ی پولی طالبی بنام ملامنصورکه درسال گذشته صورت گرفت،انداخته شود.روزسه شنبه23نومبر2010-2-قوس1389،سایت اردوی بی بی سی،مطلبی رازیرعنوان"ملا منصورکامعمه /معمای ملامنصور"به نشرسپردکه درآن آمده بود:درافغانستان، باکمک ناتو،میان امریکا،مقام های دولتی افغان وطالبان،چندین ماه است که مذاکرات ادامه داردودرمذاکرات نامبرده،امیدهای هم پیداشده است.چراکه دریک طرف،ملااخترمحمدمنصوریک سرکرده ی طالبان حضورداشت.نیویارک تایمزانکشاف کردکه بعدازملاقات باشخص نامبرده،حکام امریکایی وافغان درکشمکش گرفتارشدندکه این شخص کیست؟برخی فکرمی کردندکه نماینده ی طالبان است.یک مقام امریکایی که درمذاکرات شریک بود،گفت که طالبان ازامریکایی هاوسازمان های پنهانی آن چالاک ترهستندوبازی می کنند.به گفته ی اخبار،شماری درشک بودندکه این رهبرجعلی طالبان راسازمان آی اِ س آی فرستاده است.چراکه افراداین سازمان درافغانستان مدتی است که بازی دوگانه می کند.ازیک طرف، پاکستانی هاامریکایی هارااطمنان میدهندکه علیه طالبان عمل می کنند؛وازطرف دیگر،به آن هاکمک می رسانند.

دراین بازارمکاره،تنهاپاکستانی هانیستندکه بازیی دوگانه می کنند،طالبان هم بابهره برداری ازرویه ی پاکستانی ها،به چنان بازیی دست می زنند.بطورنمونه،ملاعمرمی گوید:باامریکامذاکره نمی کنیم.باوجودبیانیه ی او،افرادرهبریی طالبان به مذاکره باحکومت افغانستان نشانه میدهند.درژانویه2010-جدی1389خورشیدی،ملابرادرکه آن زمان نائب ملاعمربود،دریک عملیات مشترک سیاوآی اِس آی دستگیرشده بود.این گرفتاری نمونه ی همکاریی پاکستان وامریکارانشان داده بود.بعداًگفته شدکه مقام های پاکستانی ملابرادرراباین دلیل گرفتارکردندکه می خواست بدون اجازه ی آی اِس آی باحکومت افغانستان مذاکره نمایدوحکومت افغانستان هم این اطلاعات راتصدیق کرده بود.

زمانیکه افشاشد نماینده ی طالبان درگفت گو دروغین بودوروشن گردیدکه ملابرادرهم بخاطراینکه جداازطرح آی اِس آی می خواسته است واردگفت گوباکابل شود،جانب های افغانی وامریکایی دریافتندکه بایک بازیی دوگانه ی پاکستانی هاوطالبان روبرومی باشند.پیشتر،بتاریخ19مارس2010-28حوت1388خورشیدی،سایت فارسی بی بی سی،این موضوع رادرگفت وگوباکاآیدی نماینده ی سازمان ملل درکابل بازتاب داده بودکه:ایدی اعتراف کرده است که تماس های پنهای باطالبان یک سال پیش آغازشده بود.اوگفت که مذاکرات رودروهم دردبی وچندنقطه ی دیگرانجام شده است.اولین تماس دربهارگذشته بودکه درهنگام انتخابات قطع شد.پس ازآن،افزایش یافت وچندهفته پیش باوج خودرسیدکه دربرخی ازآن هانمایندگان ارشدکرزی هم حضورداشتند.اوکه دربیرون منزل خوددراسلوپایتخت ناروی صحبت می کرد،یادآورشدکه دستگیریی طالبان،تماس های سازمان ملل رامتوقف کرد.کای آیدی،نماینده ی سابق سازمان ملل درافغانستان به شدت ازدستگیری طالبان انتقادکرد.اودرگفت وگو بالیس دوسیت خبرنگاربی بی سی گفت که دستگیری طالبان(زیرکانه توسط آی اِس آی بخاطرجلب رضایت امریکاصورت گرفته بود)،کانال های پنهانی تماس ملل متحدباطالبان بسته است.پاکستانی هاکه درفریب کاری دست بالای دارند،گفته اندکه دستگیری به هدف پایان دادن به مذاکرات نبوده است.اخلال گری درکانال تماس سازمان ملل باطالبان توسط آی اِس آی،نه اولین است ونه آخرین.وتازمانیکه درکاخ سفیدگوش شنوای برای دروغ گویی پاکستانی هاباشد،بازیی دوگانه وتباه کاری درافغانستان ادامه خواهدیافت.بازیی که ازدوگانه بازی کردن تافرستادن طالب دروغین برای گفت وگوبه کابل و...راهم دربرمی گیرد.

دراین راستا،... بتاریخ27نومبر2010-قوس1389خورشیدی،سایت فارسی بی بی سی،این گونه گزارش داد:دستیارکرزی،بریتانیا رامسئول مذاکره بافرمانده دروغین طالبان دانست.عمرداودزی،رئیس(وقت)دفترکرزی گفته است که مقام های انگلیس یک فرمانده دروغین طالبان رابرای مذاکره ی صلح به کاخ ریاست جمهوری به کابل آورده بودند.اودرمصاحبه باروزنامه ی واشنگتن پست گفته است که مقام های انگلیس درماه ژوئیه یااگست فردی راکه بدروغ خودراملااخترمحمدمنصورازرهبران ارشدطالبان معرفی کرده بود،به کابل آوردندتاباکرزی دیدارکند.روزنامه نیویارک تایمز،اولین رسانه ی بودکه این خبرراچندروزپیش منتشرکرد.کرزی درواکنش به خبرنیویارک تایمز،مذاکره بایک فرمانده دروغین طالبان راکه به گفته ی رئیس دفتروی،کاسبی ازشهرکویته پاکستان است راردکرده بود.ازملامنصوربه عنوان مرددوم دررهبریی طالبان یادمی شود.اما،منابعی دردولت انگلیس به بی بی سی گفته اندکه ماموران اطلاعاتی افغانستان ،فردمذکوررابه انگلیس معرفی کرده بودندوانگلیس هاتنهابدیداروی بامقام های دولت کرزی کمک کرده بودند.گفته می شودکه این فردپس ازدریافت صدهاهزاردلارناپدیدشده است.فرانک گاردنر،خبرنگاربی بی سی درامورامنیتی،به نقل ازمنابع خوددردولت انگلیس می گویدکه دولت افغانستان به فردمذکورپول پرداخت کرد؛نه انگلیس ومبلغ پرداخت شده بسیارکمترازرقمی بوده که رسانه هاگزارش داده اند.این منابع تائیدکرده اندفردی که خودرابجای ملامنصورمعرفی کرده بود،ناپدیدشده است.اما،واشنگتن پست به نقل ازمنابع خوددردولت امریکامی نویسدکه فرمانده دروغین طالبان، آدم بریتانیایی هابودوتوسط آن هاآورده شده بود.رئیس جمهورافغانستان درجریان یک نشست خبری روزسه شنبه23نومبرگفت که باملامنصورگفت گونکرده ومردم گزارش نیویارک تایمزراباورنکنند.نیویارک تایمزنوشته بودکه مقام های دولت افغانستان حتی کرزی به کمک ناتوبااین مردافغان درباره ی آشتی باطالبان درسطح بالاگفت وگوکرده وبه اوپول هنگفتی هم داده است!

برای اینکه تجربه ی ناکام گذشته دررابطه بامذاکرات صلح  تکرارنشودوجلوبازی های دوگانه ی پاکستان که اعزام طالبان جعلی ودستگیرکردن طالبانیکه خودمختارانه می خواهندواردگفت وگوشوند،گرفته شود.ایجامی کندکه دولت افغانستان به اقدام های زیرمتوسل شود:نخست،تروریسم/هراس افگنی راتعریف ومتوقف سازیی اعمال هراس افگنانه راپیش شرط گفت وگوهاباطالبان پیش کش نماید.دوم،ازسیاست امتیازبخشی بدون امتیازگیری خودداری کند.سوم،ارگان های دولتی راازعمال افغانی پاکستان که به حیث ستون پنجم دشمن عمل می کنند؛پاک نماید،ودرصورت،امکان،این پاکسازی رابه پاکسازیی مزدوران دیگران بویژه منطقه ی هاتعمیم بدهد.چهارم،دست اندرکاران اعمال هراس افگنانه راکه دستگیرمی شوندیااکنون زندانی هستند،دادگاهی وبه اشدمجازات محکوم نماید.پنجم،حکومت ونهادهای عدلی وقانون گذاری ازبازی های سیاسی به ظاهرحقوقی-قانونی دست برداشته،درهمسوی باهمی:نخست،به قانون احترام بگذارند.دوم،منافع ملی رابرمنافع فردی-نژادی برتردانسته به دولت سازی کمک نمایندوتنها،ازاین طریق است که دوکارزیربدرستی عملی می شود:نخست،زمینه برایی عقب نشینی قدرت های فرامنطقه ی مساعدوجای آن هارااراده وخواست مردم می گیرد.دوم،افغانستان رامستعدمی سازدکه دربرابرمداخلات رذیلانه ی پاکستان ازخوددفاع نماید.ازپیش می دانیم که این کارهای مهم به پیش برده نمی شود،مگراینکه موازنه میان نهادهای دولتی برقرارشود،وساختاردولت درگفتاروکردارنسبت به مسایل قومی درکشورچندقومی افغانستان بی طرف وخدمت گزارنگهداشته شود.زمانیکه ساختاردولت،درچنان موقعیتی قرارداده شد،باقاطعیت می توان گفت که همسویی ملی تامین،دورنمای صلح روشن وگلیم تندروی چه مذهبی وچه قبیلگی که موادخام برای هراس افگنی فراهم می کنند،جمع می شود.دراین صورت،نه رئیس جمهورماتم دارمی شودونه مقام های درشت دولتی ومردم جنگ زده ی افغانستان که بیشترین زیان هایی اعمال هراس افگنانه رامتقبل شده اندومی شوند.