در ویتنام ، امریکا ؛ در برا بریک جنبش آزادی خواه ودر افغا نستان ، دربرا برتروریستان زاده ی سیا ست مغرضا نه ی خود ش ونوکران پا کستان شکست خورد

ابراهیم ورسجی بیست و نهم ماه اسد ، سا ل 1400 این مقا له را به این خا طر می نویسم که از رسیدن طا لبان به کا بل د ر روز پا نزدهم ماه اوت -روزبیست وچهارم ماه اسد تا کنون ؛ نوشته های از تحلیل گران دا خلی ومنطقه ی وجها نی را بزبان های فارسی وانگلیسی وارد و خوا ندم که د ر آن ها شکست امریکا د رسا یگون مرکز ویتنام جنوبی با شکست آن د ر افغا نستان مقا یسه شده اند. آری ، تنها د ر شکست می توان گفت که امریکا هم د ر ویتنام جنو بی هم د رافغا نستان شکست خورده است ، اما چگونگی ی شکست وشکست دهند گان فرق های آشکاری دا رند. فرق های که شنا خت بهترآن ها بررسی ی بیشتری را ایجاب می کند. همچنان ، بهتر است اشاره کنم که زمینه ها وشرا یط د رونی وبیرونی ی هرد و شکست هم فرق ها بسیار دارند. د ر با ره ی عا مل های د رونی شکست امریکا د ر ویتنام جنو بی وشکست آن د ر افغا نستان ، پرسمان عمده این است که امریکا د ر اولی با یک جنبش آزادی بخش میهنی ود ر د ومی با د سته های قبا یلی بنام طا لبان د رد و سوی مرز افغا نستان وپا کستان وقبلا معاش خوران خود ش، مصروف رزما یش طولا نی شد ( ر ک ، طا لبان ، نو شته ی احمد رشید ). بطور نمونه ، امریکا در ویتنام جنوبی با جنبش آزاد یخواهی ی روبرو شد که رهبرسیا سی آن هوشی مین وفرما نده جنگی آن ژنرا ل چیا ب بود ؛ ودرافغا نستان ، با گروه تاریخ زده وتکه- پاره ی بنام طا لبان روبرو شد که چهره های ملا عمر وملا منصور وملا هبت الله ، امیران متوفا وزنده ی آن را مردم افغا نستان ند یده اند. وقتیکه مردم افغا نستان چهره های شخص های مد عی رهبری شان را ند یده اند وتنها افراد قبا یلی افغان ، یا نا دان ترین بخش جا معه از نظر فرهنگی توسط نظامی های پا کستا نی بنام آن ها سا خته واداره شده ومی شوند ، نمی توان آن ها را تحریک آزادی بخش نا مید وبا جنبش آزادی بخش ویتنام مقا یسه کرد. بنا برآن ، مقا یسه طا لبان با جنبش آزادی بخش ویتنام را مقا یسه ی بی مورد دا نسته د ر باره ی آن ها ابرازنظر می کنم وابراز نظررا هم ازد ومی میا غازم. به گواهی تاریخ سیا سی جنوب شرق آسیا ، ویتنام مستعمره فرا نسه ، اند ونیزی مستعمره ی ها لند وما لیزی وسنگا پور مستعمره بریتا نیا بود ند. سنگا پوربخشی از ما لیزی بود که استعمار ازد ومی جدا یش کرد. ازاین نگاه که ، نوشته د ر باره ی شکست امریکا د رویتنام وافغا نستان ومقا یسه ی هرد و می با شد ، د ر این بخش به بررسی ی اولی ود ر ادا مه ی آن به بررسی ی د ومی می پردا زم. در باره ی جنبش آزادی بخش ویتنام ، تاریخ نشان می دهد که این کشور مستعمره ی فرانسه بود وامریکا در آن منطقه تنها در فیلیپین نقش استعماری دا شت. وقتیکه فرا نسه در سا ل 1953 هم در ویتنام هم در الجزا یر در گیر با خیزش های استقلال طلبا نه شد ، ویتنام را به امریکا سپرد وبه سراغ مهار خیزش الجزا یر رفت. امریکا درجنگ خود در ویتنام بیشتربرای مهار نفوذ انقلاب چین ود ست اندازی های شوروی درآن می نگریست. در حا لیکه جنبش ویتنام هم یک جنبش ملی بود نه کمونیستی هم برای پیشبرد مبارزه ی خود هم به کمک های چین هم به کمک های شوروی به خصوص د و می نیازمبرم دا شت. البته نه ازگونه ی نیاز طا لبان افغان دو سوی مرزافغا نستان وپا کستان به امریکا ونظا می های منا فق ود و د وزه با زپا کستا نی . به سخن د یگر ، طا لبان هم جا هل در سیا ست ودین هم نوکرمطلق پا کستان وپا کستان هم که خود ش نوکر منطقه ی امریکا می با شد ؛ البته که ، نو کر فرصت طلب. به گوا هی تاریخ ، فرا نسه در سا ل 1962 در الجزا یر شکست خورد وامریکا در ویتنام بطور د وام دار گرفتارجنگ ما ند. امریکا که د ر ویتنام گرفتار جنگ طولانی با مصرف 60 میلیارد دا لر وتلفات سربازا نش به 58 هزار رسیده بود ، بازیی نو با چین برای جدای آن ازشوروی را شروع کرد واین بازی متکی بود به رفتار ما ئو زیتنگ با خروشچف در مراسم دفن استا لین در سا ل 1953. البته این گونه که ، ما ئو زیتنگ در مراسم د فن استا لین ، کو شش کرد که شا نه به شا نه با خروشچف جا نشین او برود نه پشت سر او. ازآن صحنه ، سازمان جا سوسی امریکا این گونه بردا شت کرد که هرد و رهبر کمونیسم های روسی وچینی رقیب هم می با شند نه رهبر وپیروهم. بنا برآن ، امریکا که در ویتنام درجنگ طولا نی ومصرفی و بد ون نتیجه گرفتار شده بود ، بازی با ورق چین علیه شوروی را برای رفتن ازویتنام شروع کرد. بازی هم ازطریق پا کستان شروع شد. کشوری که با امریکا را بطه ی نوکرا نه وبا چین را بطه های دو ستا نه دا شت. در این را ستا ، در سا ل 1971، هینری کیسینجروزیر خارجه ی امریکا بد ستور ریچارد نکسن رئیس جمهور، به یحی خان رئیس جمهورنظامی پا کستان پیام داد که به پکن پیام دهد که اگر موا فقت کند کیسینجر بزودی مهمان آن می شود وپکن هم پذ یرفت. ازاین رو ،هینری کیسینجر روا نه ی د ربارما ئوزیتنگ شد. با رسیدن کیسینجر به پکن وگفت وگوی او با ما ئو زیتنگ ، مناسبا ت نیک میان امریکا وچین بر قرارشد. پس ازآن ، در سا ل 1972 ، ریچارد نکسن به ملا قات ما ئوزیتنگ به پکن رفت وبا پذ یرای گرمی که ازاو شد ، انقلاب چین را برسمیت شنا خت و با کنارزدن تا یوان وورود چین به شورای امنیت سازمان ملل موا فقت کرد. با وجود اینکه منا سبا ت امریکا وچین د و ستا نه شده بود ، اما جنگ ویتنام شما لی علیه ویتنام جنوبی که سا یگون پا یتخت د ومی و پا یگاه سربازان امریکای بود ، ادامه دا شت. ازاین نگاه که امریکا برای منا فع خود بسیاری د وستان خود را معا مله کرده ومی کند وبرای منا فع خود پکن را ازمسکو نیزد ور سا خته بود ، ارزش ویتنام جنوبی برای آن کا هش یا فت. بنا برآن ، در روز 30 ماه آوریل 1975 ، ویتنام شما لی سا یگون مرکزویتنام جنو بی را فتح وجنگ طولا نی امریکا د ر منطقه پا یان یا فت. طرفه اینکه ، امریکا هم پیروزیی انقلاب ویتنام را برسمیت شنا خت هم فرصت های منا سب برای حکومت پسا انقلاب آن برای معا مله با با نک جها نی وصند وق بین المللی پول وسازمان جها نی تجارت و...فراهم کرد. ازآن روز تا کنون ، روا بط ویتنام با امریکا بهتر از روا بط آن با چین می با شد. بد بختا نه ، جهادی های افغا نستان هم رهبران بزرگ سیا سی ونظا می ما نند هوشی مین وچیا ب ندا شتند هم ترکیب بیمار قومی به خصوص قبیلگی های خود فروخته در جنوب غرب وجنوب شرق هم بازیی فرصت طلبا نه ی امریکا در برهه ی پسا ارتش سرخ هم د ست اندازی های پاکستان وعربستان وایران ، در برهه ی پسا شوروی ، سرنوشت سیا هی را برای آن ها به گو نه ی ویران کردن کا بل رقم زد. ازبا زیی فرصت طا لبا نه ی امریکا در افغا نستان یا د کرد م ونما د آن این بود که د ر برهه ی پسا شوروی بی علا قگی به افغا نستان نشان دا د وازآن پا کستان این گونه بردا شت کرد که آن را برا یش تحفه دا ده است. د ر این را ستا ، پا کستان تصمیم به تبد یل افغا نستان به یک ولا یت خود با وا لی گریی حکمتیارگرفت. تصمیم بلند پروازا نه ی که با ایستاد گی دو لت اسلامی بریا ست استاد ربا نی خنثی شد اما با قیمت گزاف که ویران شدن کا بل بود. وقتیکه پا کستان با وجود ویران کردن کا بل ، مو فق نشد جهادی های فارسی زبان مخا لف خود را ازآن بیرون نما ید ، د ست به سا ختن طا لبان د ر تبا نی با امریکا وانگلیس وعربستان زد. بطور نمونه ، خا نم بی نظیر بوتو نخست وزیر پا کستان که در وقت نخست وزیریی او طا لبان زیر فرمان نصیرالله با بروزیر دا خله ی او درماه اکتوبر1994- سنبله 1373 به افغا نستان صا در شده بود ند ، در سا ل 2001 ، د ر گفت وگو با لوموند فرانسوی در پا ریس ، گفت که :" طا لبان را انگلیس سا خت ، امریکا اداره ، عربستان تمویل وپروژه ی طا لبا نی را ارتش پا کستان د ر افغا نستان تطبیق کرد." احمد رشید نو سنده ی پا کستا نی در کتا ب خود " طا لبان " نو شته است که " بود جه ی اما رت طا لبان د ر افغا نستان ( پیشا یازدهم سپتا مبر) را سیا / سازمان اطلاعات مرکزیی امریکا ازطریق وزارت خزا نه دا ریی پا کستان می پردا خت." بنا بر آن ، طا لبان د ست سا خت انگلیس ومد یریت امریکا با تمویل عربستان وتطبیق کاریی آی اِس آی / سازمان جا سوسی ی ارتش پا کستان می با شد. در این باره که چرا امریکا بنام جنگ علیه تروریسم افغا نستان را اشغا ل وطا لبان را به پا کستان اعزام کرد وپا کستان دو با ره آن ها والقاعده را بازسازی و به افغا نستان بر گشتا ند وکمک به شکست امریکا وبرگشت د وباره ی طا لبان به کا بل کرد ، بهتراست که به بررسی عا مل های آن بپردازم که این ها می با شند: نخست ، امریکا بنام جنگ علیه تروریسم افغا نستان را اشغا ل وطا لبان ریشورا روا نه ی پا کستان وطا لبان در یشی پوش را در کا بل به قد رت نصب کرد ؛ دوم ، طا لبان در یشی پوش هم حکومت سا خته نتوا نستند هم برای جنگ وترورعلیه د یگر قوم ها به خصوص تا جیک ها ، طا لبان ریشو را به کمک پا کستان به افغا نستان برگشتا ند ند ؛ سوم ، طا لبان در یشی پوش بخشی بیشتری کمک های امریکا برای امور د فاعی- امنیتی وبازسازی را که از ماه ژا نویه 2002 تا روز پا نزدهم ماه اوت - روز بیست وچهارم ماه اسد ، یا روز فرار اشرف غنی تکنوکرات در وغین از کا بل 145 میلیا رد دا لر می شود به شمول کمک های اروپای غربی ود یگر کشور ها ودر آمد داخلی به خصوص گمرکی راغارت کرد ند ؛ چهارم ، امریکا در مد ت بیست سا ل ، بیشتر از یک هزار میلیارد دا لررا مصرف حضور نظامی خود بنام جنگ علیه تروریسم ودفاع از حکومت های د ست نشا نده ی خود کرد وبجای مهار تروریسم آن را گسترش داد . حکومت های فا سد ود ست نشانده ی امریکا با وجود کمک های هنگفت آن گامی موثری در بازسازی بر ندا شتند. بازسازی نشدن افغا نستان ویران شده ، با عث گسترش بیشتری فقرومشوق سرباز گیریی تروریستان هم شد. ازاین نگاه که مردم افغا نستان به خصوص با سوا دان آن ها ، طا لبان د ریشی پوش وطا لبان ریشو- تروریست را در دا خل کشور وپا کستان وامریکا وانگلیس را به حیث حا می های آن ها می شنا ختند وجهل ونا دا نی نوکران بومی ی آن ها را پیشتر د ر د وره ی امارت شان ( ماه میزان 1375-ماه قوس 1380 خورشیدی ) د ر کا بل د یده بود ند ، با ور به د ولت سازی وباز سازی کشور ویران شده ی خود توسط آن ها که برخی شان د ر یشی پوش وبد روغ تکنوکرات هم پسوند گرفته بود ند ندا شتند. وقتیکه مردم برخی جهادی های قبلن سهمدار در ویرا نی کا بل را شریک های در جه د وم در حکومت های طا لبان در یشی پوش د ید ند ، نسبت به آن ها بی با ورتر شد ند. بی با وریی مردم نسبت به حکومت های طا لبان دریشی پوش وگسترش فساد ما لی واداری در آن ها ونا توا نی آن ها د ر بازسازی وتا مین امنیت ، کمک د ر گسترش تروریسم طا لبا نی کرد. به سخن د یگر، نا توا نی طا لبان در یشی پوش در حکومت کردن وتا مین امنیت وبازسازی ، راه را هموار کرد به شکست جنگ امریکا علیه تروریسم وباز گشت طا لبان / شا خه ی ریشو- تروریست ارتش پا کستان به کا بل. بنا برآن ، در پسین بخش نوشته ، با یک مقا یسه ی کارکرد یی جنبش آزادی بخش ویتنام وطا لبان از نگاه مصرفی-خوش گذ را نی-انسا نی ، نوشته را پا یان می دهم. در زمینه ، د ریکی از نوشته های هینری کسینجر وزیر خارجه امریکا د ربرهه ی پا یان جنگ امریکا درویتنام جنوبی وشروع گفت وگو با " ویتکا نگها " عنوان جنبش آزادی بخش ویتنام شما لی، این مطلب را خوانده بودم:" درجریان گفت وگوهای امریکا با جنبش آزادی بخش ویتنام ، قرار بر این شد که یک هیئت به نما یند گی ازآن به پاریس بیا ید ودریک هتل بسیار لوکس برای آن اتاق گرفتیم. هیئت ویتنا می به پا ریس آمد وبجای هتل کرا یه شده توسط ما ، به اتاق دا نشجویان ویتنا می در خوابگاه یکی دا نشگاه های پاریس رفت وازهما نجا با تکسی به محل گفت وگومیا مد." وارونه ی هیئت ویتنا می به نما یند گی ازجنبش آزادی بخش ویتنام ، امریکا پیش از گفت وگوهای د وحه ، نه برای هیئت بلکه برای اعضای رهبریی طا لبان درلوکس ترین هتل در همان شهر اتا ق های لوکس وقیمتی گرفت وخورا ک های بسیار قیمتی هم برای آن ها می خورا ند! بنگرید! اولی کمونیست می با شد ود ومی مسلمان است ونظام اسلامی می خوا هد وبرای رسیدن به نظام اسلامی خود کمترین شمارسربا زان امریکای را قتل وزخمی وبیشترین سربازان وپولیس ها ومردم ملکی افغا نستان را شهید وزخمی کرده است. بطورنمونه ، شمارسربا زان کشته شده وزخمی شده ی امریکای در افغا نستان وشمارسربا زان وپولیس ها وملکی های کشته وزخمی شده ی خودی د رافغا نستان توسط طا لبان را این گونه برآورده می کنم: ازسا ل 2001 تا روز29 ماه فوریه سا ل 2020 ، روز امضای توافقنا مه د وحه ، دهم ماه حوت 1398 خورشیدی ، 2300 سربازامریکای درافغا نستان کشته و20440 سربازآن زخمی شده اند. در باره ی شهیدان وزخمی های دا خلی ، اشرف غنی گفته بود که ازشروع ریا ست جمهوریی او تا سا ل 2019، 45 هزارسرباز وافراد امنیتی افغا نستان کشته شده اند. بنا بر بررسی دانشگاه براون ، د رسا ل 2019 ، ازسا ل 2001 تا کنون ، شمارتلفات نظا میان وپولیس ها بیشتراز64100 نفرمی با شد. یونما اداره ی نما یند گی سازمان ملل در کا بل ، تلفات ملکی ها را از 2009 تا کنون، 111 هزارنفربرآورد کرده است ( ر ک ، بی بی سی فارسی ، 14 سرطان ، سا ل 1400). نوسنده با ور دا رد که کشته ها وزخمی ها دراثر ترورها وبم گذاری ها وجنگ های طا لبان از سربازان وپولیس ها ومردان وزنان وکود کان افغا نستان ازسا ل 1383 / سا ل برگشت دوباره ی طا لبان از پا کستان زیر فرمان نظا می های پا کستا نی تا کنون ، به نیم میلیون می رسد. کشته ها وزخمی های خودی که در مقا یسه با کشته ها وزخمی های امریکای بسیار نا چیز می با شند. کشته ها وزخمی های نا مبرده جمع آوارگان د ونیم میلیونی لکه ننگ به جبین طا لبان تروریست وپا کستان / حامی آن ها می با شد. همچنان ، زخمی ها وکشته ها وآواره های نا مبرده نفرت جا معه ی جها نی را علیه طا لبان وحا می آن ها / پاکستان برانگیخته است.