نگا هی به فا شیسم ونماد های آن در کشورهای مسلمان بویژه افغا نستان

پیش نو یس ابرا هیم ورسجی هفد هم ماه جوزا ، سا ل 1400 به فا شیسم / Fascism ونماد های کهنه ونو آن ، به این خا طرپیش نو یس ارا یه می کنم که ، نخست ،به فرهنگ های واژه شنا سی ازنگاه های گونه گون می روم ، ود وم ، به بررسی فا شیسم وزاد گاه وتاریخ تبارزآن ونماد های گونه گون کنونی اش درکشورهای عقب ما نده چه نا مسلمان وچه مسلمان بویژه افغا نستان می پردازم. ازاین نگاه که واژه های: کمونیسم ،سوسیا لیسم ، صهیو نیسم ،نا سیونا لیسم ، نا زیسم ، لیبرا لیسم ، شوینیسم ، فند منتلیسم / بنیاد گرای ، ما تریا لیسم / ماده گرای و...با تعریف های ویژه فارسی ی خود وارد زبان وفرهنگ فارسی شده اند ووا کنش ها ود ستا ورد های سازنده ونا سازنده خود را هم دا شتند ودارند، بهتر است که Fascism / فا شیسم،Chauvinism / نژاد پرستی ، Apartheid / جدا یی نژادی وبنیاد گرای های مذ هبی درهمه د ین ها چه اسلام چه یهودی چه مسیحی چه هند ، وچه بودای را که با هم هم هما نندی دارند هم کمک در پیدا یش تروریسم ازگونه های : طا لبان ، القاعده ، داعش ، حشد شعبی / خیزش مردمی نما درعراق وسوریه و بوکوحرام ، در سرزمین های مسلمان ها ازافغا نستان تا نیجریه درغرب افریقا واسلام هراسی ومسلمان ستیزی درهند وچین وبرما وسریلینکا وجهان غرب کرده اند را به گونه ی انتقا دی بررسی نما یم. ازاین رو ،به سراغ فرهنگ های سیا سی ،اجتما عی وفلسفی وتعریف آن ها از فا شیسم می روم. ازاین نگاه که فا شیسم ، نا زیسم / نژاد پرستی ، نا سیو نا لیسم ، شوینیزم ونژاد پرستی واپارتا ید / جدای نژادی ، را بطه های تنگا تنگ با هم دارند، دربررسی فا شیسم ،اشاره به واژه های نا مبرده هم می کنم. بنا برآن ، نخست ،به سراغ واژه شنا سی علوم اجتماعی می روم ، تا تعریف آن از فا شیسم را بازتاب دهم. واژه شنا سی جا معه شنا سی پنگو ین ،درباره فا شیسم به گونه تعریف ارا یه کرده است که تا اندازه زیادی هما نندی دارد با نا زیسم آلما نی وفالانژ اسپا نیا. دراین تعریف ، فا شیسم یک حرکت خود کا مه ی ملی گرا وغیر لیبرا ل بود که ازشکم بحران های اجتماعی واقتصادی زاده جنگ جها نی اول سربرآورد. حرکتی که گویا کمبودی های فرا یند لیبرا لیسم ودموکراسی را رفع می کند. فا شیسم موفق در پیش کش کردن فلسفه سیا سی هما هنگ نه شد اما ملی گرای را به آغوش کشید. نفرت ازکمونیسم وسیا ست های دموکرا تیک وتعهد به دولت یا حکومت تک حزبی وبا وربه رهبران کاریزمه / بی ما نند یا فرهمند دا شت وخشونت را تمجید وحما یت ازتما میت خوا هی کرد. درجرمنی هم که نازیسم ، نژاد پرست وضد یهود بود. حرکت های فا شیستی با حما یت نظا می ها وگروه های طبقه درمیا نی سر براورد ند ؛ حرکت های که احسا س کرده بود ند که از نا بسا ما نی اجتما عی وکساد اقتصادی میان جنگ های اول ودوم جها نی وبروزحرکت های سو سیا لیستی وبخش های ازطبقه ای کارگرد زیا نمند شده اند (1). درادا مه ی بازتا ب فا شیسم ازنگاه فرهنگ علوم اجتما عی پنگو ین ، به بازتاب تعریف آن ازنگاه فرهنگ علوم سیا سی آکسفورد می روم. فرهنگ سیا سی نا مبرده تعریف زیر را ازفاشیسم ارا یه می کند: فا شیسم یک اید ئولوژیی نا سیونا لیستی یا حرکت نا سیونا لیستی با سا ختارتما میت خواه وسلسله مرا تبی مخا لف دموکراسی ولیبرا لیسم می با شد. درروم با ستان ، نماد اتوریته دولت fasces یا دسته های با هم بسته چوب با سر شا خه های تیزوبلند بود که نماد وحد ت وتوان رهبری بود ؛ و موسو لینی همان fasces را در سا ل 1922 نماد حرکت فا شیستی خود سا خت. نا گفته نما ند که ، درمیان د و جنگ ، فا شیسم تنها بازیی موسو لینی یا فا شیسم ایتا لیا نبود ، بلکه نا سیونا ل سوسیا لیست های جرمنی ،واکشن فرانکیزواروکراس را درهنگری ، وفا لانجیست های اسپا نیا را هم با خود دا شت. دربرهه پس ازجنگ، واژه نو هم به گروه های نا مبرده پیشوند شد تا جا نشین را به این حرکت ها تبارزدهد. به گونه روشن ، اید ئولوژی های فا شیستی یگا نه هستند ومسا یل بنیادی درباره انسان ها ومحیط انسا نی دارند. مسا یل پرسش نا پذ یردرجهان ازگونه های خوب وبد. اید ئو لوژی های که باورمند به خوب بودن خود شان وبد بودن د یگران وتوطئه ها علیه خود شان بود ند وازاین طریق توده ها را بسیج وقدرت رهبری خود را برآن ها اعما ل می کرد ند. درمتن خود هم این اید ئولوژی ها دا رای ترکیب پنج گا نه زیر بود ند: نخست ، نا سیونا لیسم افراطی دا رای ملت به خصوص که دا رای فرهنگ ومنا فع وبرتریی خود می با شد؛ دوم ، با وربه سا بقه درخشان ملت با سلطه بر د یگران وزوا ل پذ یری ؛ سوم ، پروسه زوا ل ملت هم برخا سته ازباخت هو یت واصا لت آن می باشد ؛ چهارم ، عا مل اصلی زوا ل ملت هم تو طئه توسط د یگران برای سلطه برآن می با شد ؛ پنجم ، دراین جنگ ، سرما یداری ونماد های سیا سی آن ، لیبرا لیسم و دموکراسی ، نقش متلاشی کننده ملت را برای تا بع خود سا ختن آن بازی می کنند (2). پس ازبازتا ب فا شیسم ازنگاه فرهنگ سیا سی آکسفورد ، به بازتاب نگاه اند یشه مدرن / نو ، ازفا شیسم می پردازم. Modern Thought / اند یشه نو، درباره فا شیسم این گونه ابرازنظرمی کند: 1-حرکت فا شیستی که درسا ل 1919 ،توسط موسو لینی شکل گرفت وکمک به زمام داری او از(1922-1945) کرد. واژه ایتا لیای Fascismo ریشه درFasces دارد که پیشتر درباره آن سخن گفتم. 2- ازنظر ریشه شنا شنا سی واژه ی ، فا شیسم هما نند ی دارد با نازیسم آلما نی وفالانژ اسپا نیای وگارد آهنین درروما نی واتحاد یه فا شیست های بریتا نیا به رهبریی سرآسوا لد موسلی. فا شیسم هم که زاده ی بحران اجتما عی واقتصادی زاده جنگ اول جها نی می با شد. فا شیسم نظریه سا مان یا فته ای ارا یه نکرد اما نا سیونا لیست افرا طی ومحا لف مارکسیسم ومخا لف کمونیسم ودموکراسی ولیبرا لیسم بود. 3- فا شیسم زاده ی بحران سیا سی واقتصادی برخا سته جنگ جها نی اول بود. وفا شیسم با شکست دولت های فا شیستی درجنگ جها نی دوم شکست خورد. 4- جدا ازاستفاده ی تاریخی ، واژه فا شیسم توسط کمونیست ها هم پیش هم پس از جنگ جها نی دوم زنده نگهدا شته شد. البته این گونه که ، کمونیست ها مخا لفان خود ازگونه های فا شیست ها، محا فظه کاران وسوسیا ل دموکرات ها را با پسوند وپیشو ند فا شیست سرزنش کرد ند (3). امریکا وبریتا نیا هم ازفرا نکو / فا شیست اسپا نیا تا سا ل 1975 بنام مبارزه خطرکمونیسم حما یت کرد ند واو هم موفقا نه تا 1975 ادای مسئو لیت کرد. سند های هم وجود دارند که نشان می دهند که امریکا همان برکرا سی هتلررا در آلمان غربی بازسازی وبرای مهار کمونیسم استا لین زده درآلمان شرق مورده بهره برداری قرارداد. یعنی سیا ست هست که اید ئولوژی را می چرخا ند نه وارونه ی آن. ازاین نگاه که ، فا شیسم وشوینیسم در قا لب های نو به گو نه ی فربه تری درجهان پیشرفته وروبه پیشرفت و پس ما نده از گونه ی افغا نستان به گونه های قومی ومذ هبی وقبیلگی وجود دا رند ؛ به تعریف آن ها درReader 's Digest Word Power Dictionary می روم. این فرهنگ ، فا شیسم را حکومت ملی گرا ورا ست گرای افراطی معرفی کرده است که ازمردم اطا عت مطلق می خوا هد ونا برد بارهم می با شد. همچنان ، این فرهنگ واژه شنا سی باوردارد که فا شیسم ریشه لا تینی دارد. ودرزبان لا تین Fascis مفرد آن وجمع آن Fasces می با شد که درباره اش پیشتر ابرازنظرکردم. واژه فا شیسم نا وقت اززبان ایتا لیای وارد زبان انگلیسی شد. معنای آن هم درزبان انگلیسی ، حکومت خود کا مه می با شد. حکومتیکه موسولینی (1922-1943) بر ایتا لیا تحمیل کرد. درادا مه تعریف فا شیسم ، می بینم که واژه شنا سی یاد شده ، ازشوینیسم چه تعریف ارا یه کرده است؟ فرهنگ وُرد پا ورازشوینیسم این گونه تعریف ارا یه کرده است: وطن پرستی متهاجم ،متجاوزیا متعصب درحما یت ازدا عیه وگروه ونژاد خود وجنگی یا جنگ طلب، بیگا نه ستیز ،د وگا نه باز ونها یت نژاد پرست را تعریف کرده است. آغازاین واژه هم به نیکولاس شوین یکی ازهمکاران نا پلئون بر می گرد د. شوینست هم شخصی می با شد که دردفاع ازدا عیه وگروه ونژاد خود بیش ازاندازه ازتعصب کارمی گیرد (4). درادا مه ی بازتا ب تعریف های فا شیسم وشوینیسم در فرهنگ وُرد پاور ، به با زتاب تعریف فا شیسم در"هزار ا ند یشه " می پردازم. 1000 Ideas That Changed the Way We Think.... نوسند گان این کتاب ،درباره فا شیسم با وردارند که یک اید ئولوژی خود کا مه ، تما میت خواه وستا یشگرهویت ملی ونژادی می با شد اما ریشه های آن را به سده ی نزدهم گره می زنند. بطورنمونه ، آن ها باوردارند که درپا یان سده ی نزدهم ،ملت های اروپای با یک بحران احسا سی وآرما نی وتمد نی روبرو شد ند ؛ بحرا نیکه با عث نما یان شدن یک نهاد یا سازمان سیا سی بنام فا شیسم شد. برای مثا ل ، Gaetano Mosca / گا تینو موسکا (1858-1941)، قانون دان وسیا ست دان ایتا لیای درنوشته خود " طبقه حاکمه" (1896) ، نوشت که در حا لیکه حکومت ها اد عای نما یند گی ازاکثریت را می کنند ، اما جا معه توسط یک اقلیت سازمان یا فته ازنخبگان وبازی گران سیا سی اداره می شود. این نگاه یا ذهنیت بیا نگری از نخبه گرایی دردموکراسی را می کند.همین ذهنیت اکنون هم دردموکراسی کارای دارد. ذهنیتی که به سوی افزایش توان رهبران ملی گرا رهنمون شد. همزمان با آن ، نوشته های French novelist and politician Maurice Barres (1862-1923) درایتا لیا ، نا سیونا لیسم نژادی وخود کا مگی را درجهت احیای هویت وثبات دامن زد. در اند یشه موریس ، جامعه همه کاره وفرد هیچ کاره می با شد. نا ولیست نا مبرده درباره رهبر کاریزمه یا فرهمند ابرازنظرکرد که نماد آن فا شیسم وفا شیست می با شد. فا شیسم هم که اصراربرسلطه دولت وتا بعیت بی چون وچرای فرد ازآن درجهت هویت وهدف ملی دارد. این نظریه وذهنیت دراصل زاده قربا نی شدن وبد بختی وزوال فرهنگی تلقی شد. رژیم فا شیستی هم که با ید تحرک اجتما عی واقتصادی را درجهت بازسازیی هویت ملی وتوا نمند سازیی آن راه اندازی کند. تما میت خوا هی وخود کا مگی رژیم فا شیستی هم دررا ستای احیای قدرت ملی وروش نما یش قدرت ملی برای قدرت مداری وگسترش خشونت علیه مخا لفان ورقیبان سیا سی راه اندازی شد. دراین را ستا ، سه رژیم فا شیستی اروپای درسده بیستم ،به رهبریی : موسو لینی درایتا لیا وهتلر درآلمان وفرانسسکو فرانکو دراسپا نیا ، خود نمای کرد ند (5). دراین بخش از نوشته ، نخست ، نگاه یا ران فلسفه آکسفورد / The Oxford Companion to Philosophy درباره فا شیسم ود وم تعریف یک دا نشمند ازآن وسوم اصول آن را بازتاب داده به پیش نویس مقا له پا یان می دهم. درزمینه ، یاران فلسفه آکسفورد باوردارند که فا شیسم یک دکترین یا نظریه سیا سی ترکیبی دربرگیرنده ی نا سیونا لیسم نژادی یا ملی گرای نژادی همراه با تما میت خوا هی می با شد. تما میت خوا هی هم این هست که دولت همه بخش های زند گی همگا نی را سا مان می دهد. بنا برآن ، فا شیسم مخا لف لیبرا لیسم / آزاد اند یشی وآزادی فردی می با شد ومسئو لیت آن هم پیوند به ملت دارد نه غیرآن. دررد یف غیرآن هم که کمونیسم وهویت طبقا تی عا مل های نا استوارکننده وحد ت ملی پندا شته می شوند. ازاین رو، فا شیسم خود را برآورنده سه وعده دلخواه می داند: نسبی بودن ارزش ها دریک فرهنگ وریشه دا شتن درزند گی اجتما عی یک ملت ونقش دولت درنگهداری ارزش ها. حق واختیارکاربرد توان سیا سی وفرهنگی همسا نی دارند با خوا ست یا اراده رهبرملت. رهبرملت هم که مسئولیت نگهداری آن اززوا ل وفرود را بد وش دارد. دستاورد رهبرملت هم که بطورکوتاه نگهداریی دکترین ملت یا نظریه فا شیستی می با شد (6). درحا لیکه فا شیسم وفا شیست ها خوا ست خود را سا ختن ملت منهای آزادی فردی می دا نند ، جیسن استنلی درزمینه نظریه ی د یگری ارا یه می کند. بطورنمونه ، " استنلی اول فا شیسم را تعریف می کند وآن را هرگونه ملی گرای که متکی بر یکی ازوجوه مذ هب ، فرهنگ ویا نژاد است وبه نحوی تشد ید شونده به غیر سازی ارزیا بی می کند. او درادا مه با تفکیک میان د ولت (نهاد) فا شیستی وسیا ست (ایده) فا شیستی ، شرح وبرای میکا نیسم های تسخیرقد رت وبکارگیری آن درسیا ست که الزاما منتج به تشکیل دولت نیست را وظیفه خود می دا ند. ازنگاه استنلی ، جا یگزینی "اخبارجعلی" ومفا هیم برخا سته از" توهم توطئه " به جای گفت وگوی عقلا نی ، اسطوره سازی به وسیله تخریب فهم همگا نی ، مقا بله با د ید گاه انتقادی ازطریق روشنفکرستیزی ، درافتادن با دا نشگاه ، انسا نیت زدای ازاقلیت ها وتقویت غیریت سازی ازطریق تمرکز وتا کید به تفکیک ما وآن ها ، ازویژگی های بنیادی سیا ست فا شیستی می با شد که درکتاب خود به عنوان "سازوکارفا شیسم ، سیا ست ما وآن ها " به آن اشاره کرده است." درپسین بخش پیش نو یس ، اصول فا شیسم را پیش کش خوا نند گان می کنم: نخست ، عدم باور به سود مند یی صلح ؛ دوم ، مخا لفت با اند یشه های سوسیا لیستی ؛ سوم ، مخا لفت با لیبرا لیسم ؛ چهارم ، پیرویی همه گروه ها ازحکومت تما میت خواه ؛ پنجم ، تقد یس پیشوا تا سرحد امکان ؛ ششم ، مخا لفت با دموکراسی ( دموکراسی را بوالهوسی وخود پرستی می دا ند) ؛ هفتم ، با ورشد ید به قهرمان پرستی ؛ هشتم ، تبلیغ روح رزمجوی ؛ نهم ، نظام سیا سی یک حزبی. زیرنو یس ها : 1-The Penguin Dictionary of Sociology Nicholas Abercrombie Hill and Bryan S. Turner, new edition Copyright© Nicholas Abercrombie, Stephen Hill and Bryan S. Turner. First published in 1984, second in 1988, third in 1994, 79 10 8. 2-The Most Up -To-Date Paperback Dictionary of Political Science Oxford Concise Dictionary of Politics, Lain Maclean and Alistair McMillian Published in the United States By Oxford University Press Inc, New York© oxford university press 1996, 2003. First published in 1996 and second published in 2003. 3-The Fontana Dictionary of Modern Thought Edited by Allan Bullock, Oliver Stall brass and Stephen Trombley, second edition First published in the Great Britain by Fontana 1997 Copyright© Alan Bullock and Oliver Stall brass1997 Revised edition copyright © Alan Bullock, Gunner Stall brass and Stephen Trombley 1998. 4-Reader's Digest Word Power Dictionary, published by the reader's digest association limited, London, New York, Sydney, Montreal First edition copyright © 2001 the reader digest association limited…reprinted with amendments 2003. 5-1000 Ideas That Changed the Way We Think, General Editor Robert Arp Preface by Arthur Caplan, Atria books, New York, London, Toronto, Sydney, New Delhi, A Quintessence Books copyright© 2013 Quintessence Edition Ltd.p.593. 6-The Oxford Companion to Philosophy, Edited by Ted Hendrich, Oxford New York, Oxford University Press. Published in the United States by Oxford University press Inc, New York © oxford university press 1995, first published 1995, p.269.