ازاین نگاه که وزیران امورخارجه ی روسیه ، چین وهند ، دردهن پا کستان مشت د ندان شکن کو بید ند ، بسیارخوشحال شدم

ابراهیم ورسجی روزدوشنبه ، هشتم ماه قوس، سال 1400 این مقا له را به این خا طر می نو یسم که پا کستان بعد ازتحمیل امارت تروریستی طا لبان برافغا نستانِ تخلیه شده توسط امریکا وفرارغنی با 169 میلیون دا لر، بسیاربه ساز پکن ومسکو، رقصید تا امارت نا مبرده را برسمیت بشنا سند. ازپیش آشکار بود که رقا صی های پا کستان در مسکو موثر وا قع نمی شود، اما ممکن است که در پکن موثر وا قع شود. ازاین نگاه که ، پکن با هند مشکل دارد و پا کستان هم که با آن نزاع د یرینه وبی نتیجه درکشمیردارد. بنا برآن ، از تروریسم کاریی پا کستان در افغا نستان حما یت می کند. پا کستان ؛ به این خا طر، به این بهوده اند یشی متوسل شد که امریکا درافغا نستان شکست خورده است وخا لیگاه درآن ایجاد شده است وخود ش توان پُر کردن آن را ازنظر اقتصادی وامنیتی وسیا سی ندارد. بنا برآن، پکن ومسکو این خا لیگاه را پُر می کنند. غا فل ازاینکه پکن ومسکو دا رای جمعیت های بزرگ مسلمان می با شند وتروریسم کاریی پا کستان بنام د ین امنیت ملی آن ها را هم زیا نمند می سازد. ازاین نگاه که جمعیت مسلمان های هند بیشتر از جمعیت های مسلمان پا کستان وچین وروسیه می با شد ،تروریسم کاریی پا کستان همواره با عث نگرا نی وهمسوی پکن ومسکو ودهلی نو بود ومی با شد. ازاین نگاه که روسیه وهند ، دوستان تاریخی تاریخی هم د یگر می با شند ، آشکارهست که در را بطه به خطرتروریسم کاریی پا کستان درافغا نستان زود تربا هم همسنگر می شوند ؛ اما همسنگرشدن چین با آن ها کمرنگ معلوم می شد. طرفه اینکه ، پکن ومسکو از دوگا نه بازی کردن های پا کستان ورقصیدن های آن به ساز امریکا وبریتا نیا هم آگاه می با شند. دراین را ستا ، بررسی های که تا کنون کرده ام ؛ نشان می دهند که پا کستان به این خاطربه پرسه زدن در پکن ومسکو شروع کرده بود تا دوباره مورد پذ یرش امریکا وا قع شود. پرسه زدن های که باعث تغییر نگاه امریکا نه شد. از سوی د یگر ،چین وروسیه تنها در پُرسما نی که با امریکا همسوی دارند مبارزه با تروریسم مذهبی می با شد. همین که روسیه وچین همکار امریکا درجنگ علیه تروریسم در افغا نستان شد ند ، بیا نگرسا ده اند یشی یا غرض ورزیی پا کستان می با شد. هند هم که بیشترازروسیه وچین ، همکار امریکا در جنگ علیه تروریسم ثا بت شده است. با وجود اینکه چین وروسیه ، عقب نشینی امریکا ازافغا نستان را که به نفع تروریستانِ زیرحما یت پا کستان تمام شده است را بهوده نا میده اند ، اما درباره ی آن هم شک وترد ید ابراز کرد ند هم با کشورهای آسیای مرکزی که بیشتراز د یگر کشور ها ازتروریسم کاریی پا کستان درافغا نستان بخاطر هم مرزی ترسیده اند ابرازهمسوی کرد ند وپیمان شا نک های که توسط همه ی آن ها درسال 2000 امضا شده است و هند وپا کستان وتازه ایران هم به آن پیوسته اند ؛ ایجاب همسوی بیشتری آن ها را در برا برتروریسم کاریی نظا می های پا کستا نی در افغا نستان می کند. در پیوند به اختلا فات مرزی وسیا سی چین وهند با هم د یگر،می دا نم که خطر تروریسم مذهبی- پا کستا نی وتحمیل شده برافغا نستان توسط پا کستان ، بیشتراز نزاع مرزی آن ها می با شد. بنا برآن، روز جمعه 26 نوا مبر-5 ماه قوس ، وزیران خارجه ی : چین ، روسیه وهند ،در یک کنفرا نس مجازی ، متفقا نه خوا ستار ایجاد حکومت همه شمول متشکل ازهمه قوم ها وگروه ها درافغا نستان شد ند. درهمین روز ،به پیشنهاد کمبود یا ، 50 کشورجهان زیر نظرسازمان ملل ، از طا لبان خوا ستند که روا بط خود را با سازمان ها ی تروریستی قطع کنند. در حا لیکه ، خوا ست وزیران خارجه ی روسیه وچین وهند را تا یید می کنم ، خوا ست 50 کشوری د یگررا که خوا ستار قطع را بطه ی طا لبان با تروریستان بومی -منطقه ی -جها نی شد ند را عملی نمی دا نم. به این خاطرکه ، اول ،طا لبان اختیار قطع را بطه با تروریستان را ندا رند. زیرا که ، سرنوشت آن ها در د ست آی اِس آی / شبکه ی تروریستی ارتش پا کستان می با شد. ازاین رو، در گام نخست ، به نفع روسیه وچین وهند ، می دا نم که بد وپُرسمان زیر توجه کنند: نخست ،طا لبان را مردم افغا نستان نمی پذ یرند؛ پس ، آن ها حکومت همه شمول یا فرا قومی سا خته نمی توا نند. دوم ، طا لبان هم استعداد تشکیل حکومت فرا قومی را ندار ند هم حکومت فرا قومی درافغا نستان چند قومی به نفع پا کستان / با دار طا لبان نمی با شد. بنا برآن، به نفع روسیه وچین وهند ، می دا نم که خوا ست مردم افغا نستان را گرامی بدارند ودقت نما یند که طا لبان به قبیله های افغان تعلق دارند ، قبیله های که هم قوم نه شده اند هم 32 در صد مردم خرا سانِ افغا نستان نا میده شده توسط روسیه ی تزاری وهند بریتا نیا را شکل می دهند. همین اقلیت بودن افغان ها در جا معه ی چند قومی ، با عث شد که هم دیروز امیران استعمارزی افغان از مردم شماری ودموکراسی فرارکنند هم طا لبان تروریست ازحکومت همه شمول یا چند قومی بترسند وفرارکنند. خواست 50 کشورمبنی برقطع را بطه با تروریستان را هم طا لبان نمی پذ یرند ودلیل آن منفوربودن شان در جا معه ی چند قومی ومخا لف تروریسم می با شد. همچنان ، طا لبان برای تروریسم کاری توسط شبکه ی امنیتی-تروریستی ارتش پا کستان سا خته شد ند وغیرازتروروتوحش کاری دیگری کرده نمی توا نند. ازاین رو، در پسین بخش نو شته ، به نفع روسیه وچین وهند و50 کشورد یگر که خوا ستارقطع را بطه ی طا لبان با تروریستان شده اند وبقیه ی کشورهای عضو سازمان ملل ، می دا نم که برای براندازیی تروریستان در افغا نستان ،ریشه ی تروریسم را در پا کستان بخشکا نند. به این خا طرکه ، پا کستان بعد ازاشغال افغا نستان توسط شوروی وتجارت با خون جهادی های افغا نستا نی درجنگ علیه ارتش سرخ ، هم دا رای سلاح اتومی شد هم بعد ازفروپا شی شوروی ، نزد امریکا وبریتا نیا بی اهمیت شد. ازاین رو، برای احیای اهمیت خود نزد آن ها ، با سا ختن طا لبان والقاعده ، به تروریسم کاری درافغا نستان د ست زد. تروریسم کاریی طا لبا نی- القاعده ی آن با عث جنگ امریکا وبریتا نیا ونا توعلیه تروریسم درافغا نستان شد. طوریکه د یده شد، پا کستان هم همکاردروغین امریکا وبریتا نیا ونا تو درجنگ علیه تروریسم برای گرفتن میلیارد ها دا لرشد هم تروریستان را بازسازی وبه افغا نستان برگشتا ند تا با عث شکست جنگ آن ها علیه تروریسم درآن شوند که شد ند. بازیی که هم کمک دربازگشت امارت تروریستی طا لبان به افغا نستان کرد هم نا رضا یتی گسترده ی مردم ومقا ومت مسلحا نه دردوسوی هند و کش با مرکزیت پنجشیرعلیه آن را رقم زد. معلوم می شود که ، امریکا متوجه تروریسم کاریی پا کستان علیه منافع استراتژیک خو د ش درافغا نستان شده است ووزارت خارجه ی آن به روسیه وچین هشدار داده است که اگرامارت تروریستی طا لبان را برسمیت بشنا سند ، آن را برسمیت نمی شنا سد. ازهمسویی روسیه وچین با هند وخوا ستارحکومت شمول شدن آن ها ازطا لبان درافغا نستان ، معلوم می شود که امارت تروریستی- طا لبا نی-پا کستا نی را برسمیت نمی شنا سند. با اینکه اعلامیه ی وزیران خارجه ی: روسیه وچین وهند ، مبنی بر ایجاد حکومت چند قومی درافغا نستان وهشداروزیرخارجه ی امریکا بهردوکشوراولی درپیوند به برسمیت شنا ختن احتما لی امارت تروریستی طا لبان ودر اصل شا خه ی ریشو-تروریست ارتش پا کستان را سازنده می دا نم ، اما بسنده نمی دا نم. بسنده ازاین نگاه نمی دا نم که کمک درمهارتروریسم پا کستا نی درافغا نستان نمی کند. بنا برآن ، ازآن ها ود یگراعضای دا یم وغیر دا یم شورای امنیت وهمه اعضای سازمان ملل متحد ، می خوا هم که دوکاررا برای مهارتروریسم درافغا نستان انجام دهند: نخست، پا کستان را به حیث یک کشورحامی تروریسم تحریم کنند. معلوم هست که با تحریم پا کستان ، امارت تروریستی طا لبان متلا شی می شود ؛ دوم ، یک حکومت مو قت متشکل از اشخا صی که در حکومت های فا سد بیست سال گذ شته ی افغا نستان سهم ندا شته با شند بسا زند. تنها ازهمین طریق ، تروریسم در افغا نستان نا بود می شود ونا بودی آن دراین کشور، کمک درنا بود یی تروریسم درمنطقه وجهان می کند.

مهره های مهم وتروریست امارت طا لبان ؛ فارغان مدر سه ی تروریستی آی اِس آی می با شند یا فا رغان مدر سه ی حقا نیه؟

ای مگس عرصه سیمرغ نه جولا نگه توست / عِرض خود می بری و زحمت ما می داری حا فظ ابرا هیم ورسجی روز شنبه ، ششم ماه قوس ، سال 1400 این مقا له را به این خا طرمی نو یسم که یک ملا بزرگ ازمدرسه ی حقا نیه / وا قع در اکوره ختک در شرق پشا ور، درگفت وگو با نیویارک تا یمز، فخر کرده است که فارغان آن درامارت طا لبان سهم برجسته دارند ( ر ک ، بی بی سی فارسی ، پنجم ماه قوس )! من که فارسی زبان ما دری ام واردوزبان دوم وانگلیسی زبان سومم وکمی زبان عربی می دا نم ومدرسه های مشهورپا کستان درکراچی وکویته ولاهورومدرسه ی حقا نیه در شرق پشاوررا د یده ام وبا کارگزاران آن ها گفت وگوها کردم ؛ به صرا حت می گو یم که مدرسه های مذ هبی پا کستان توان تولید فکرواند یشه ی اسلامی را ندارند. ازاینکه هم سا ل ها درپا کستان مهاجربودم هم در دا نشگاه پنجا ب درلاهورسیا ست خوا ندم ، به توان اند یشه ورزیی دا نشگا هی ومدرسه ی پا کستان آگا هی تام دارم. ازاینکه نوشته درباره ی مدرسه ی حقا نیه وطا لبان پروری آن وادعای یک ملای دین کارآن درباره ی امارت تروریستی طا لبان وسهم شا گردان مدرسه ی نا مبرده درآن می با شد ، ازابرازنظردرباره ی دا نشگاه های پا کستان خود داری وتنها درباره ی مدرسه حقا نیه و اشاره ی کوتاه به مدرسه ها درد یگرولا یت های پا کستان می پردازم. بطورنمونه ، درپشاوروکویته وکرا چی ، با مولوی های پا کستا نی وشا گردان ملا شده ی افغان آن ها گفت وگوها بسیار دا شتم وآن ها را تنها در داو ودشنام دادن به سید ابواعلی مودودی رهبرجماعت اسلامی موفق ودر مطا لعه وفهم مسا یل د ینی بسیاربهوده یا فتم. داو ودشنام آن ها به سید مودودی ، با عث شد تا بسیاری نو شته های اواز جمله خلا صه ی " تفهیم القرآن " تفسیر چند جلدی او را بخوا نم. در نوشته های مودودی ، " خلا فت وملوکیت " و" نظام زند گی اسلامی وتصورات بنا دی آن " را بسیار سود مند به تفکر سیا سی کنونی مسلمان ها یا فتم. نه تنها من از نوشته های مودودی بهره برداری کردم ، بلکه دکترحمید عنا یت دا نشمند ایرا نی و استاد دا نشگاه آکسفورد در بریتا نیا ونو یسنده ی " تفکر نوین سیا سی در اسلام معاصر" و"سیری در اند یشه ی سیا سی عرب" هم از اودر نوشته ی نخستین خود بسیارستا یش کرده است. ازاین نگاه که ، سید مودودی گفته بود که :" ژنرال ها در دیگر کشور ها سنگرهای دشمنان کشورهای خود را فتح می کنند ودرکشورهای مسلمان کاخ های شاهی وریا ست جمهوری را با کود تا ها فتح می کنند" ، خشم ژنرال ایوب خان اولین کود تا چی در پا کستان را بر انگیخت! همچنان ،سید مودودی درانتخا بات ریا ست جمهوری سال 1965 پا کستان ، از کا ند یدا توری فا تمه جناح ، خوا هرمحمد علی جناح پا یه گذار پا کستان دربرا بر ایوب خان حما یت کرد. ازاین که ملا ها زن ها را جا هلا نه نا قص العقل می دا نند ویک حد یث درزمینه از رسول الله جعل کرده اند ، بر مودودی تا ختند که خلاف حد یث عمل کرده است. ازاین رو، نظا می ها وملا ها در برابر اوسنگر گرفتند. مدرسه ی حقا نیه وملاهای آن هم ازنوکران نظا می ها ومخا لفان مودودی بود ند. نظا می های جنا یت کاری که ازبیست وپنجم مارس 1971 تا دهم دسا مبرهمان سا ل سه ونیم میلیون مسلمان را در پا کستان شرقی / بنگله د یش کنونی کشتند ( رک ، شرق دور سرخ است. گفت وگوی هیکل روزنا مه نگار مصری با شیخ مجیب الرحمن ) بنیان گذار بنگله د یش. همزمان با قتل سه ونیم میلیون مسلمان در پا کستان شرقی ،نظا می های جنا یت کار پا کستان غربی ده میلیون مسلمان ها وهند وهای آن را وادار به پنا هنده شدن به بنگال غربی در هند کرد ند. بنا برآن، خا نم اند یرا گا ندی نخست وزیر هند فرمان داد ویک فرقه ی ارتش هند صد هزار افسروسرباز پا کستان غربی در پا کستان شرقی را به اسارت گرفت. ازاینکه شیخ مجیب الرحمن در کرا چی پا یتخت وقت پا کستان زندا نی بود ، ریچارد نکسن رئیس جمهور امریکا به یحی خان فرما نده ارتش ورئیس جمهور نظا می پا کستان تلفونی سخن گفت وخوا ست که شیخ را رها کند تا بحران رهبری در دا که ایجاد نشود. بنا برآن ، شیخ مجیب الرحمن اززندان رها وبا یک هوا پیمای انگلیسی وارد لندن وازآنجا به دهلی نو وازدهلی به دا که رفت وشد اولین رئیس جمهور بنگله د یش. هیکل در نوشته ی خود می گو ید که شیخ مجیب الرحمن به من گفت که : بنگله د یش دارای 71 میلیون مسلمان وپا کستان دارای 59 میلیون مسلمان می با شد. ازاین رو ، ازشما می خواهم که به عرب ها به خصوص محمد انورالسا دات رئیس جمهورکشورتان این پیام مرا برسا نید. هیکل پیام رسا نی کرد وسا دات وملک فیصل برای زنده نگهدا شتن پا کستان ، در سال 1974 ، کنفرانس سران کشورهای اسلامی را در لاهور برگزارکرد ند. ازاینکه هدف گردهمای اسلامی احیای دوستی میان پا کستان وبنگله د یش هم بود ، سا دات تلفونی از شیخ مجیب الرحمن خوا ست که به لاهور تشریف بیاورد. شیخ گفت که ذوالفقارعلی بوتو جمهوری بنگله د یش را برسمیت بشنا سد تا او روا نه ی لاهور شود. تما س تلفونی سا دات وشیخ بر قرار بود واولی از بوتو خوا ست که در صحن کفرا نس رسمیت بنگله د یش را اعلام کند تا شیخ بشنود وبوتو اعلام کرد وشیخ شنید وسا دات هوا پیمای شخصی خود را برای آوردن شیخ از لاهوربه دا که فرستاد وبه بوتو گفت که برو میدان هوای ورفت وشیخ را به آغوش گرفت. طرفه اینکه ، سا دات ازمحمد داود رئیس جمهورکود تا چی - سرطا نی تحمیل شده بر افغا نستان هم خوا ست که به لاهور بیا ید واو عبد الرحمن پژوا ک سفیر خود در هند را فرستاد وپژوا ک بعد ازاعلام برسمیت شنا خته شدن بنگله د یش توسط بوتو در گردهمای لاهور،با لای ستیج رفت وخواستاربرسمیت شنا خته شدن پشتونستان توسط بوتو شد وسا دات به او " انزل یا حمار" بنشین ای خرخطا ب کرد! ازاین نگاه که ما درافغا نستان هیچ وقت امیران ورئیس جمهوران هوشمند ندا شتیم وبیشترقبیله گرا یان بی سواد ونوکران شرکت هند شرقی- انگلیسی وهند بریتا نیا وشوروی را دا شتیم ،ملا ها وطا لبان وبرخی سران جهادی هم ازهمان قما ش حتا بد تر ازآن ها ثا بت شد ند وبا ید می شد ند. به این خاطرکه ، افغان های استعمارزی هم زبان وفرهنگ فارسی را تضعیف کرد ند هم زبان وفرهنگ پشتو را ترقی داده نتوانستند. معلوم هست که زبان پشتو زبان اصلا نیمه جان هندی وپا کستا نی بود وحضورکمرنگ در خرا سان دا شت ودارد. ازاین رو، با ید سیا ست کاران ودین کاران آن کمک به تو لید تروریسم طا لبا نی به پا کستان منا فق وتروریسم کارمی کرد ند که موفقا نه کرد ند. بطورنمونه ، محمد داود با اعلام جمهوریت دروغین هم بازار پشتونستان خوا هی را گرم کرد هم با نیروهای اسلام گرا به جنگ پردا خت. طرفه اینکه پشتونستان خواهان پا کستا نی زیر حما یت داود یک کارتوس به سوی پا کستان شلیک نکرد ند واسلامی های افغان مخا لف او زیر فرمان آی اِس آی تا کنون علیه افغا نستان می رزمند. جا لب این است که ، اسلامی های زیرحما یت پا کستان همه شان تروریست نه شد ند. زیرا که برخی یا بسیاری شان تحصیل دا نشگا هی دا شتند نه تحصیل مدرسه ی. مدرسه ی ها هم اکثرا ازافغان ها / پشتون ها بود ند. مدرسه های که به نام طا لبان هم علیه دولت اسلامی مجا هدان توسط آی اِس آی استعمال شد ند هم علیه حکومت های امریکای-پا کستا نی طا لب کرزی وطا لب غنی استعمال وصد ها هزار انسان عادی وکار مندان دولت وسربازان وافسران ارتش وپولیس را شهید وزخمی وچند میلیون نفررا مهاجران دا خلی وخارجی کرد ند. در باره ی استعمال مدرسه ی ها چه افغان چه پا کستا نی توسط آی اِس آی ، بهتراست که به علت آن اشاره وبا کمی تو ضیحات نوشته را پا یان دهم. تاریخ پر تنش هند وپا کستان ، نشان می دهد که در چند جنگ میان ارتش پا کستان وارتش هند در کشمیر، اولی شکست ودومی موفق شده است. شکست های متوا تر ارتش پا کستان در برا بر ارتش هند ؛ با عث شد که اولی به تروریسم مذ هبی وصا درکردن تروریستان به کشمیر زیراداره ی هند متوسل شود. دراین را ستا ، همان ائتلاف نظا می ها وملا ها علیه سید مودودی ، رخنه گری در مدارس مذ هبی وتروریست پروری وصا درکردن تروریستان به کشمیر زیر اداره ی هند را بر نا مه ریزی شده پیگیری کرد. ازاین نگاه که هند قوی تروافغا نستان ضعیف می با شد وطا لبان افغان درمدارس مذ هبی پا کستان درس می خوا ند ند وهنوزهم درس می خوا نند، در وا قع ، مواد خام آی اِس آی درتروریسم کاری آن درافغا نستان شد ند. قا بل یاد آوری می دا نم که ، طا لبان تا جیک وازبک وترکمن که قبلا برای ملا شدن به پا کستان می رفتند واکنون نمی روند ، کمتربه مدرسه ی حقا نیه می رفتند وبیشتربه مدرسه های اردوزبان در کراچی ولاهورمی رفتند. طا لبان افغان هم بیشتردرمدرسه ی حقا نیه ی پشتوزبان درشرق پشاوردرس می خوا ند ند. ازاین رو، ممکن است که برخی سهمدا ران امارت تروریستی طا لبان درمد رسه ی حقا نیه درس خوا نده با شند ، اما نه آن گونه که مهتمم یا دبیر مدرسه ی نا مبرده روز جمعه ابراز کرده است. بطور نمونه ، 98 در صد اعضای طا لبان توان تلاوت قرآن را ندارند. یعنی از طا لبان مدرسه رفته نمی با شند. اینکه می گویم که درصد بالای اعضای طا لبان توان تلاوت قرآن را ندارند ، استد لا لم به پرسش های امنیت کاران حکومت متوفای غنی وسلف او ازطا لبان گرفتار وزندا نی شده متکی می با شد. در گفت وگو های نا مبرده ازطریق رسا نه های د یداری وشنیداری بسیاردیدم وشنیدم که امنیت کاران ازطا لبان گرفتارشده می خوا ستند که قرآن را تلاوت کنند وآن ها نمی توا نستند تلاوت کنند. یعنی اکثریت مطلق اعضای طا لبان نا توان از تلاوت قرآن وتوا نمند درتروروکشتارمسلمان ها ودزدی وغارتگری ولواطت واعضای ما فیای مواد مخدرو...می با شند. مثلا ، درصد روزی که از عمرامارت تروریستی طا لبان درافغا نستان گذ شته است ، جا هل ها ولات ها ودزد ها واوبا ش های متعهد به طا لبان جنا یت ها وتباه کاری های در کا بل وولا یت ها کرده اند تنها در روزهای اول رسیدن نا درغدار به کمک هند بریتا نیا به کا بل ، قبا یلی های دزد وجنا یت کارشرق وغرب د یورندی همراه وهمکار او در کا بل واطراف آن کرده بود ند. بنا برآن، اکثریت مطلق اعضای طا لبان را طا لبانِ درس ترورخوا نده در مدرسه ی تروریست پروریی آی اِس آی می دا نم نه طا لبان درس خوا نده در مدرسه ی حقا نی. البته که اولیت دادن به آی اِس آی در تروریسم کاری ، هرگز تبرئه ی مدرسه تروریسم کاری حقا نی نمی با شد. مولوی سمیع الحق مهتمم مدر سه ی حقا نی هم که در سال 2018 -1397 ، در کنار دروازه ی دفترآی اِس آی در راولپندی ترورشد. یعنی تروریست پرورخود قربا نی تروریسم شد. آی اِس آی هم همان آی اِس آی می با شد که در وقت مهاجر بود نم در پا کستان ، بار ها در نشرات امریکای ازقول دپلمات ها وامنیت کاران آن کشوردراسلام آباد ، خوا نده بودم که مهره های بارزآی اِس آی ووزارت خارجه در سفارت ما در اسلام آباد با ما شراب می نو شید ند ورفته به مسجد ها بی وضو ادای نمازهم می کرد ند. یعنی سیا سی ها وامنیت کاران امریکای هم منا فقت مهره های آی اِس آی را د یده وپذ یرفته بود ند. دستا ورد همان منا فقت هم امارت های اول ودوم طا لبان درافغا نستان می با شند. طرفه اینکه ، امارت اول طا لبان را خود پا کستان وعربستان وامارات متحده ی عربی بر سمیت شنا ختند وامارت دوم آن ها را حتا خود پا کستان تا کنون برسمیت نه شنا خته است. یعنی امارت طا لبان چنان درمیان مردم افغا نستان وکشورهای منطقه وجهان منفورمی با شد که پا کستان با نی وتحمیل کننده ی آن بر کا بل هم جرئت برسمیت شنا ختن آن را نمی کند.

چرا ملا پا کستان آخو ند اما رت تروریستی ی دوم طا لبان خود سا خته اش را برسمیت نمی شنا سد؟

ابرا هیم ورسجی روز چهارشنبه ،سوم ماه قوس ، سال 1400 چند هفته می شود که نوشته های خود را به بررسی تباه کاری ها ومسلمان کُشی های ملا پا کستان آخو ند توسط طا لبان تروریست درافغا نستان متمرکزکرده ام ودرچند مورد کارنا مه ی سیاه آن را با کارنا مه ی چنگیزخان مقا یسه وچنگیزرا برآن ترجیح داده ام! آگا هان که خیر؛ حتا افراد عادی افغا نستان می دا نند که بیست وهفت سا ل می شود که ملا پا کستان آخو ند طا لبان ودراصل تروریستان وتهی مغزان سنگین ریش را به ابزار تباه کاری ومسلمان کُشی ی خود درافغا نستان تبد یل کرده است وبه کشتاروتباه کاری توسط آن ها درسرزمین دا رای تاریخ سیا سی نا شاد وقبیله سا لاری-استعمارزی زده ی ما ادا مه می دهد. ادا مه ی ترسنا کیکه هم خشم مردم را برانگیخته هم با عث ظهورمقا ومت پیروزمندا نه در دوسوی هند و کش با مرکزیت پنجشیر شده است. خیزش ومقا ومتی که درحال گسترش درهمه بخش های کشورتروریسم پا کستا نی زده ی ما می با شد. در پیوند به تحمیل دوباره ی امارت تروریستی طا لبان توسط ملا پا کستان آخوند به افغا نستان که ازروزتحمیل آن تا کنون سه ماه وهشت روزمی گذرد ، پُرسش عمده این هست که چرا تحمیل کننده ی امارت تهی مغزان سنگین ریش آن را برسمیت نمی شنا سد؟ در حا لیکه همین ملا پا کستان آخو ند امارت نخست تهی مغزان سنگین ریش را برسمیت شنا خته بود. این نوشته را درباره ی عدم برسمیت شنا خته شدن امارت تروریستی طا لبان توسط ملا پا کستان آخو ند ، تروریسم کاربزرگ درافغا نستان ومنطقه وجهان ؛ به این خاطر درنظر گرفته ومی نویسم که ، در اصل توهین به نوکران طا لب خود ش می کند. بنا برآن ، علت های برسمیت شنا خته شدن امارت تروریستی ی اول طا لبان وبرسمیت شنا خته نه شدن امارت دوم آن ها توسط با دارشان را منتقدا نه بررسی می کنم. دراین را ستا ، به حیث شخصی که ازکود تای سیاه ماه سرطان سا ل 1352 وپشتو نستان خوا هی داود کله کته ی تهی مغزوحما یت او ازغفارخا نی های پول پرست وفرصت طلب وبلوچ های تجزیه طلب ووا کنش های پا کستان به گو نه ی ابزارسا ختن مجا هد ین درجنگ علیه ارتش سرخ برای اخذ میلیارد ها دا لرازامریکا وعربستان وایجاد طا لبان افغان علیه دو لت اسلا می جهادی های فارسی زبان وامارت تروریستی اول طا لبان وجنگ امریکا علیه تروریسم ودو گا نه بازی کردن های نظا می های پا کستا نی تا کنون ، شا هد ونا ظر اوضاع می با شم. بنا برآن ، به بزرگ نما یان طا لبان / یا تهی مغزان سنگین ریش وتاریخ زده ، می گو یم که اگرعقل دارید خود داریی پا کستان ازبرسمیت شنا ختن امارت تروریستی تان نشان می دهد که ابزارمنا فع آن می با شید نه افراد یا نهاد دوست آن ومجری شریعت تروریستی خود درافغا نستان. این هم در حا لیکه شریعت بنام قا نون که شما بنام تطبیق آن مسلمان کُشی وتباه کاری کرده ومی کنید ، وجود ندارد. بلی ، فقه وجود دارد که بردا شت عا لمان د ین ازقرآن وحد یث با کاربرد عقل وخرد ورزی می با شد وتقد س هم ندارد. طرفه اینکه ، پا کستان که خود را جمهوری اسلامی می نا مد مطا بق آن کارنمی کند وشما تهی مغزهای- کته ریش - کته شکم- بی اخلاق را بنام آن ابزارتباه کاری ومسلمان کُشی درافغا نستان سا خته است. بنا برآن ، به علت های عدم شنا سای امارت طا لبان یا تهی مغزان کته شکم وسنگین ریش توسط ملا پا کستان آخو ند پردا خته نوشته را پا یان می دهم. دررا بطه به عد م شنا سای امارت اسلامی دوم طا لبان / تهی مغزان کته شکم وسنگین ریش ، توسط پا کستان پا یه گذاروگردا ننده ی آن ،عا مل های بسیاری وجود دارند ، اما برای طولا نی نه شدن نوشته ، به بررسی ی خی علت ها تمرکز وازبررسی برخی د یگرآن ها خود داری می کنم. وبرسمیت نه شنا ختن امارت دوم طا لبانِ تهی مغز وکته ریش را ازبرسمیت شنا ختن امارت تروریستی اول آن ها توسط پا کستان / با دارشان میا غازم. ازاین نگاه که براسا س گفت وگوی بی نظیربوتو نخست وزیرقبلی ی پا کستان با لوموند دپلما تیک درسال 2001 درپا ریس ، طا لبان را :" انگلیس سا خت وامریکا اداره وعربستان تمویل وارتش پا کستان درافغا نستان راه اندازی کرد " ، برسمیت شنا ختن آن توسط پا کستان هم صورت گرفت هم موجه بود. زیرا که ، برخی با دا ران ودا لردا ران طرفداررسمیت امارت تروریستی اول طا لبان بود ند. طرفه اینکه ، ازقول میا نوازشریف نخست وزیروقت پا کستان که برسمیت شنا ختن امارت اول طا لبان توسط وزیرخارجه ی او صورت گرفته بود ، شنید م که گفت:" ازراد یو وتلویزیون پا کستان شنیدم که حکومتم امارت طا لبان را برسمیت شنا خته است ؛ درحا لیکه ، ازآن آگا هی ندا شتم! ابرازنا آگاهی میا نوازشریف ازبرسمیت شنا ختن امارت اول طا لبان توسط حکومت او؛ نشان می دهد که امارت نا مبرده را آی اِس آی هم برکا بل تحمیل کرد هم آن را برسمیت شنا خت. البته که عربستان واما رات متحده ی عربی هم امارت تروریستی اول طا لبان را برسمیت شنا ختند هم بعد تراعلام کرد ند که براسا س اطلا عات دروغین پا کستان چنان کرده اند که اشتباه می با شد. همان اشتباه درهمرا هی با عدم شرکت ارتش پا کستان در جنگ یمن برای حما یت ازارتش های عربستان وامارات متحده ، روا بط ریا ض وابوظبی واسلام آباد را کمرنگ کرده است. بهر رور، درباره ی خود داریی ملا پا کستان آخوند ازبرسمیت شنا ختن امارت تروریستی دوم طا لبان تهی مغز-کته شکم - کته ریش ، هم شرا یطی پیچیده ی دا خلی پا کستان هم انزوای منطقه ی وجها نی آن نقش بارزبازی می کنند. بطورنمونه ، طا لب شاه محمود قریشی وزیر خارجه پا کستان به کشورهای: تاجیکستان ، قزا قستان ، قرغیزستان ،ازبکستان ، ترکمنستان ، ایران ، ترکیه ، امارات متحده ی عربی ، عربستان ومصر، سفروبا همتا یان خود ورئیس شورای همکاری اسلامی در جده هم گفت گو کرد؛ اما موفق در کسب رسمیت امارت تروریستی دوم طا لبان توسط آن ها نشد. اگرچه حکومت ملایی ایران بنام دروغین پیروزی طا لبان بر امریکا ، نرمش به سوی امارت تروریستی طا لبان دارد ، اما هشدارایرا نی ها دردا خل وخارج وحما یت آن ها از تا جیک های هم زبان هم تاریخ هم فرهنگ شان در افغا نستان که هم دربرا بر امارت تروریستی اول هم در برا بر امارت تروریستی کنونی-پا کستا نی طا لبان رزمیده ومی رزمند ،کلاه ملا ئیزم را پشت معرکه اندا خته است! شورای امنیت سازمان ملل ،امریکا ، کا نا دا واتحا د یه ی اروپا ،شرا یطی برای برسمیت شنا ختن امارت تروریستی طا لبان پیش کش کرده اند که برآورده کردن آن ها ازتوان پا کستان وطا لبان / شا خه ی ریشو-تروریست ارتش آن بیرون می با شد. چین وروسیه که پا کستان بالای آن ها حسا ب بازکرده بود ، گا می درزمینه بر ندا شته اند. اگرچین نگاه نرمی به پا کستان دارد ، می دانم که نگاه نا مبرده زاده ی اختلاف آن با هند می با شد. روسیه هم که دوست تاریخی هند می با شد وآماده نیست که دوستی خود با آن را فدای تروریسم کاریی پا کستان درافغا نستان کند. این هم در حا لیکه ، هند هم در گذ شته هم اکنون متحد نیروهای افغا نستا نی مخا لف پا کستان تروریست پروردرافغا نستان می با شد. آنچه که گفته شد ، عا مل های عمده ی خارجی عدم شنا سا یی دومین امارت تروریستی طا لبان درسطح منطقه وجهان وانزوای پا کستان وطا لبان تروریست / شا خه ی ریشوی ارتش آن می با شد. در دا خل پا کستان هم ، عا مل های مخا لف وموا فق برسمیت شنا ختن امارت تروریستی طا لبان به گونه ی بارزفعال می با شند. عا مل های که هم حکومت عمران خان مشهوربه طا لب خان هم فرما ند هی ارتش پا کستان را که در سیا ست این کشورهمه کاره می با شد نگران سا خته اند. بطور نمونه ،تحریک لبیک یا رسول الله وتحریک طا لبان پا کستان وجمعیت العلمای اسلام شا خه فضل ، از شکل گرفتن امارت دوم طا لبان در افغا نستان واجرای شریعت توسط آن ، این گونه بردا شت کرده اند که آن ها هم با ید درپا کستان قدرت را بد ست آورده شریعت را درآن اجراء نما یند. خوا ستیکه هم عمران خان هم فرما نده ارتش را نگران سا خته است. درجما عت اسلامی ،شا خه ی ملا ها طرفدار دفاع ازبرسمیت شنا ختن طا لبان توسط پا کستان وشا خه ی دانشگا هی سا کت یا مخا لف معلوم می شود. در حزب های غیر مذ هبی ما نند : مسلم لیگ وحزب مردم وعوا می نا سیونال پارتی یا غفارخا نی ها وحزب ملی بلوچ ها ، نظر های منفی نسبت به امارت طا لبان وحما یت ارتش پا کستان ازآن قا بل ملا حظه می با شند. خلا صه این که ، حزب های مذ هبی وملی گرا وغیر مذ هبی پا کستان دررا بطه به امارت تروریستی طا لبان در افغا نستان نگاه های مثبت ومنفی دارند وفرما نده ارتش در میان نگاه های متنا قض آن ها هم سرگردان شده است هم نفرت بین المللی ازتروریسم مذ هبی که امارت طا لبان وهم ائتلا فی اش القا عده ، نمادهای آن می با شند ، به نگرا نی او افزوده است. بنا برآن ، به صرا حت می گو یم که نظا می های پا کستا نی با تحمیل دوباره ی امارت تروریستی طا لبان برافغا نستان وخیزش همه گا نی مردمی به خصوص خیزش زنان وجبهه ی مقا ومت دردوسوی هند وکش با مرکزیت پنجشیروهزاره جات ؛ علیه تروریسم پا کستا نی ، فر ما ندهی منا فق ارتش پا کستان وامارت تروریستی طا لبان / شا خه ی ریشوی آن را پریشان کرده است. ازاین رو ،برسمیت شنا ختن امارت تروریستی طا لبان توسط پا کستان را بازیی مهلک دا نسته بعید می دا نم که چنان کاری بهوده ی را انجام وخود را در افغا نستان ومنطقه وجهان مسخره ترنما ید!

مقا یسه ی کارنا مه ی چنگیزخان با کارنا مه ی پا کستان ؛ در خرا سان وافغا نستان / مرکزآن

ابرا هیم ورسجی روز دوشنبه اول ماه قوس ، سال 1400 دربخش سوم مقا له ، زیرعنوان " تباه کاری ومسلمان کُشی ی را که پا کستان درخرا سان / افغا نستان کنونی کرده است ؛ چنگیزخان نکرده بود" ؛ ازکارنا مه ی چنگیزخان درخرا سان بزرگ که افغا نستان مرکزآن بود ، یاد آورشدم. دراین بخش ، به بررسی کارنا مه ی ضد انسا نی وضد اسلامی پا کستان پردا خته وآن را با کارنا مه ی چنگیزخان مقا یسه می کنم ، تا به گفته ی شا عر: سیه روی شود / هرکه دراوغش با شد. دربررسی کارنا مه ی چنگیز خان درخرا سان بزرگ ، یاد آورشده بودم که او عزم حمله به آن را ندا شت ؛ اما قتل کاروان تجاری ودپلمات های چنگیزخان در اترارکه درجنوب قزا قستان موقعیت دارد ، توسط حکومتی های جنا یت کارقطب الد ین محمد خوارزم شاه ،او را وادار به حمله برخراسان بزرگ ومحوحکومت جنا یت کارخوارزم شا هی وفتح قلمروآن کرد. همان خوارزم شاه بود که بهاء الد ین لولد پدرمولا نای بلخ را وادارکرده بود تا قونیه برود وآنجا ما ند گارشود ومولا نای بلخ ما ازاین سبب به مولا نای روم مشهورشود. زیرا که ، قونیه درآن زمان بخشی ازقلمرو روم شرقی بود. طوریکه ، درمقا له ی نا مبرده یاد آورشدم ، چنگیزخان از محمد خوارزم شاه خوا سته بود که قا تلان مغل ها دراتراررا به او تسلیم کند. کاری که او نکرد وبا عث حمله چنگیزخان ونا بودی حکومت مفسد خود ش وفتح خرا سان بزرگ توسط مغل ها شد. شا یان یاد آوری می دا نم که ، چنگیز خان با حمله به اترار / جای قتل دپلمات ها وتاجران خود ، مرتکب قتل هزاران نفر شد. خوارزم شاه که خبرهجوم چنگیزخان به اتراروقتل مردم زیرفرمان خود را شنید ؛ بجای جنگ علیه تها جم او ، شیوه ی کمی مقا ومت وبیشترفراررا پیشه کرد. به گوا هی تاریخ ، درجریان فرارومقا ومت خوارزم شاه وفرزند وجا نشینش جلال الد ین ، ازبخا را تا هرات وغزنی ونیشا پورو... شماری ازمردم توسط لشکرچنگیزخان کشته وزخمی شد ند. وقتیکه برخی سران حکومت های محلی ازمروتا هرات ونیشا پور و... فرارخوارزم شاه و جلال الد ین ، فرزند وجا نشین اودربرا بر لشکرچنگیزخان را د ید ند، شیوه ی معا مله ومصا لحه در پیش گرفتند وما نع نا بود شدن شهرهای خود شد ند. به گوا هی تاریخ ، خوارزم شاه زیر تعقیب چنگیزخان درکناردریای کسپین بسیارمسخره وگمنام مرد وجلال الد ین پسراو به گریزومقا ومت ادا مه داد و تا دریای سند درپا کستان کنونی توسط لشکرمغل تعقیب وغرق شد. جا لب این بود که ، چنگیزخان ازشهره های سمرقند وبخا را ومرو وبلخ وهرات ونیشا پور و...دا نشمندان وهنرمندان را به پا یتخت خود درمنگولیا برد وآن ها را گرامی دا شت وازهنر ودا نشمندی شان بهره برداری کرد. نماد ارج گذاریی چنگیز خان به عا لمان وهنرمندان همین است که نویسنده جا مع التواریخ بیان کرده است. بطورنمونه ، رشید الد ین فضل الله وزیر" درجا مع التواریخ "، می نو یسد که :" حد ود سا ل 618 هجری ، چنگیزخان مغل قصد لشکرکشی به خوارزم وقتل عام آنجا را دا شت. اما می دا نست که نجم الد ین کبری، از عرفا وبزرگان صوفیه درقرن ششم وهفتم ، درخوارزم زند گی می کند. پس ، به نجم الد ین کسی فرستاد که من خوارزم را قتل عام خوا هم کرد وآن بزرگ با ید ازمیان ایشان بیرون رود که البته نجم الد ین کبری نه پذ یرفت وهمراه مردم خوارزم کشته شد." بنگرید! چنگیزخان نمی خوا ست که نجم الد ین کبری ، بزرگ صوفی ها درخوارزم دراثر هجوم او به آن شهرکشته شود ؛ بنا برآن ، ازاو خوا ست که ازآن شهربیرون برود تا کشته نشود. این است که ارج گذاری چنگیزخان به دا نش وعرفان. افزون برآن ، چنگیزخان در هشت قرن قبل به کثرت گرای باوردا شت. ازاین رو، بی حرمتی به د ین اسلام درخرا سان بزرگ نکرد وتنها به مسلمان ها امرکرد که گاو وبزوگوسفند که درمرا سم عید قربان قربا نی می کنند را دردا خلی حویلی های خود کنند نه دربیرون آن ها. این اصل برمی گردد به اررزشی که چنگیزخان به آب وپا کی ومحیط زیست پا ک قا یل بود. وارونه ی آن ، بارها درپشاور وکا بل ود یگرشهرها حتا روستا های پا کستان وافغا نستان ، د یدم که خون ها وزبا له های ذ بح قربا نی های بهوده ی مسلمان ها برای هفته ها کنارکوچه ها وپس کوچه حتا شهرها را بویگین می کرد واداره های تنظیف / پا ک کاریی شهرداری ها هم توجهی به آن چتل کاری ها ندا شتند وندارند. طرفه اینکه ، درحکومت ودربارچنگیز خان ، افراد برجسته ی مسلمان حضور دا شتند وبه نظر شان ارج گزاری می شد. از با لا رفتن فردی بنام احمد ازتا شکند درسا ختارحکومت چنگیزخان در چین یاد کردم که هم شخصیت بزرگ حکومت سا خته شد هم به جرم سوء استفاده ازمقام حکومتی اش داد گا هی وکشته شد. یعنی چنگیزخان درشیوه ی حکومت داری ، طرفدارحکومت داریی خوب بود. ودراین باره که نظام ما لیا تی اوازنظام ما لیا تی شاه خوارزم انسا نی تربود در نوشته ی قبلی سخن گفتم! ازآن هم جا لب تراینکه ، چنگیزخان شبکه ی امنیتی دقیق دا شت وبر اسا س اطلا عات دروغین فردی یا افرادی ، فرد یا افراد د یگررا کیفردهی نمی کرد. بطورنمونه ، روزی فردی مسلما نی که با فرد مسلمان د یگررقا بت یا دشمنی دا شت ، خوا ست اورا توسط حکومت ضربه بزند ودرباره قربا نی کردن اواطلا عات نا درست داد. البته این گونه که ، او قربا نی را خلاف شیوه ی حکومتی کرده است. چنگیزخان فرد دروغ گورا احضاروازاو پرسان کرد که طرف ادعای تو چگونه قربا نی کرده است؟ او گفت که در خا نه اش! چنگیزازاوپرسید؟ چگونه فهمیدی که او درخا نه اش قربا نی کرده است؟ او گفت که ازبام با لا شده د یدم. چنگیز به او گفت که من قربا نی کردن مسلمان ها دربیرون حویلی ها شان را ممنوع کردم نه دردا خل آن ها. وتو که ازبام با لا شده وبه خا نه ی او نگاه کرده ی ؛ درواقع ، خلاف قا نون عملی کرده ای واورا کیفرداد! این که یک نمونه ی ساده ی کارنیک چنگیزخان دررا بطه به مسلمان ها می با شد. ازکمک به دا نشمندان توسط چنگیزخان وفرزند ونوا سه اش ، به کمک هلاکو نوا سه ی چنگیز خان وفا تح بغداد ونا بود کننده ی خلا فت عبا سی ،به خوا جه نصیر توسی بسنده می کنم. کمک او به خوا جه این گونه بود بود که به او بودجه فراهم کرد تا به برنا مه ی ستاره شنا سی وپژوهش های علمی خود ادا مه دهد. برای اینکه نوشته طولا نی نشود، به بررسی کارنا مه چنگیز خان درخراسان پا یان وبه بررسی تباه کاری ومسلمان کُشی ی پا کستان اسلام مدار درافغا نستان / مرکزخراسان پردا خته نوشته را پا یان می دهم. دراین راستا ، شا یان یاد آوری می دا نم که فتوحات چنگیزخان ازاترارتا همه بخش های خرا سان بزرگ وبغداد ، در چند سال محدود و با کمترین تلفات ما لی وجا نی برای مسلمان ها پا یا ن یا فت. وارونه ی آن ها ، نیم قرن می شود که پا کستان درافغا نستان ، مسلمان کُشی وتباه کاری ودا نش وفرهنگ سوزی توسط افغان های مزدور خود ازحزب اسلامی گلبد ین تا طا لبان تروریست کرده ومی کند! اگرچه پا کستان در مد ت نیم قرن تباه کاری ها ومسلمان کُشی ها وعلم ستیزی ها درافغا نستان بسیارکرده است ، برای اینکه نوشته طولا نی نشود ، به چند نمونه ی بارزآن اشاره می کنم: نخست ، ویران کردن کا بل ؛ دوم، بد نام کردن جهادی ها درنتیجه ی کمک به گلبد ین درجهت ویرا نی کا بل؛ سوم، بعد ازتیرشدن تاریخ مصرف گلبد ین ، ایجاد طا لبان تروریست وبه تروریستستان تبد یل کردن افغا نستان؛ چهارم، مبارزه ی پا کستان با علم وفرهنگ ودا نش با ابزارکردن طا لبان. درباره اصل نخست، به صرا حت می گویم که تخریب شهرکوچک اترارتوسط چنگیزخان درمقا یسه با تخریب شهرکا بل توسط پا کستان ونوکران جهادی نمای آن غیر قا بل مقا یسه وگناه نا بخشود نی می با شد. این هم در شرا یطی که چنگیزخان هم مسلمان نبود هم برای انتقام تا جران ودپلما ت های خود به آن شهرحمله کرده بود. وارونه ی آن ، چند سال پیشترازعقب نشینی ارتش سرخ ازافغا نستان وفروپا شی حکومت د ست نشا نده ی آن ، ژنرال اخترعبدالرحمن یوسفزای رئیس آی اِس آی گفته بود که:" شهرکا بل با ید به آتش کشیده شود ( رک تلک خرس). شهر کا بل هم که مطا بق سخن غمبار او تخریب کرده شد وبا تخریب آن جنازه ی جهاد مجا هد ین بردا شته شد! دررا بطه به اصل دوم ، همه آگا هان می دا نند که جهادی ها بخاطرجنگ علیه ارتش سرخ نزد مردم ارزش پیدا کرده بود ند. ارزشی که نظا می های پا کستا نی با کمک به گلبد ین وراه اندازیی جنگ ویران گرا نه در کا بل آن را ضرب صفرکرد! دررا بطه به اصل سوم ، طوریکه د یده شد، با ویران کردن کا بل ونا کا می گلبد ین دربیرون کردن دولت اسلامی ازآن ، تاریخ مصرف او نزد آی اِس آی سپری شد. بنا برآن ، شبکه ی نا مبرده طا لبان والقاعده را از قبا یلی های افغان وعرب ایجاد وبه جنگ دولت اسلامی اعزام کرد. طا لبان والقاعده توا نستند دولت اسلامی را ازکا بل بیرون کنند اما موفق درحذف آن ازدوسوی هند و کش نه شد ند. افزون برآن ، طا لبان والقا عده با حمله تروریستی یازدهم سپتا مبر2001 درامریکا ،زمینه سازی برای جنگ جورج بوش رئیس جمهورآن علیه تروریسم وتبد یل افغا نستان به تروریستستان کرد ند. پا کستان که برنا مه ی دشمنا نه علیه مردم افغا نستان دا رد ؛ ازجنگ امریکا علیه تروریسم ورا نده شدن طا لبان والقا عده به کو یته وپشاور، درس عبرت نگرفت ودوباره آن ها را بازسازی ودرظاهر برای جنگ علیه امریکا ودراصل برای جنگ علیه مردم افغا نستان به خصوص تا جیک ها که سیا ست تبد یل افغا نستان به یک ولا یت آن را خنثی کرده بود ند ، راه اندازی کرد. درتحمیل کردن باردوم طا لبان والقاعده برافغا نستان ،اگرچه پا کستان درظاهربا شکست امریکا در جنگ علیه تروریسم ودراصل معا مله با تروریستان درمعا هده ی نا مطلوب دوحه درروز 29 ماه فوریه 2020- دهم ماه حوت 1398 وکمک طا لب غنی دزد وفراری، موفق به تحمیل امارت دوم طا لبان برکشورقبیله سا لاری وتروریسم زده ی ما شد. با وجود آن ، ازاینکه سه ماه وشش روزاز نصب امارت دوم طا لبان به ارگ کا بل می گذرد وهیچ کشوری درمنطقه وجهان آماده ی برسمیت شنا ختن آن نشده است، نها یت شرمساری برای پا کستان می با شد. پا کستا نیکه خود ش هم از ترس منزوی شدن هرچه بیشترجرئت برسمیت شنا ختن امارت طا لبان را ندارد وتنها به حیث ابزارازآن بهره برداری می کند. البته این گونه که ، اگرکشورهای منطقه وجهان امارت طا لبان را برسمیت نشنا سند، تروریسم درافغا نستان ومنطقه تقویت می شود. خوب است که غیر ازچین ، د یگرکشورها دریا فته اند که امارت طا لبان به گو نه ی ابزار بی هویت وبی خا صیت در د ست نظامی های پا کستا نی برای امتیازگیری ازغرب وشرق می با شد. خود داری غربی ها وشرقی ها ازبرسمیت شنا ختن امارت طا لبان ، نشان می دهد که پا کستان غلط محا سبه کرده است! دراخیر، به علم وفرهنگ ستیزی پا کستان با ابزار کردن طا لبان جا هل درافغا نستان تمرکزونوشته را پا یان می دهم. وا قعیت تلخ وتکان دهنده این هست که ، پا کستان برای اعمال سلطه بر افغا نستان ، این کشوررا ازمغزها خا لی وبنام طا لبانِ و در اصل تهی مغزان سنگین ریش را برآن تحمیل کرده است. تهی مغزا نیکه از نها یت نا دا نی در باره ی اسلام ،آن را به ابزارقتل و ترورومسلمان کُشی وزن ستیزی وکودک آزاری وفربه کردن جهل وخرا فات وبی دا نشی تبد یل کرده اند. بطور نمونه ، ملا عمر وملا منصور وملا هبت الله ، سه ملای جا هل و پی در پی امیرطا لبان وغا یب از نظرهای مردم در اصل ابزارعوام فریبی پا کستان در افغا نستان به شمارمیا یند. بسیارخرسند هستم که فناوریی آگا هی بخش ورسا نه های د یداری وشنیداریی زاده ی آن سا ختار اجتما عی- شهری افغا نستان که خیر حتا سا ختار روستای - قبیلگی آن را متحول سا خته است. ازاین رو ، به صرا حت می گویم که امارت طا لبان وفرمان روای آن / پا کستان به پا یان خط رسیده اند.

در پیدا یش طا لبان تروریست ، تا جه اندازه فرهنگ قبیلگی افغان ها وبازیی تروریستی پا کستان ، نقش بازی کرده اند؟

ابرا هیم ورسجی روز جمعه ، بیست وهشتم ماه عقرب ، سال 1400 ازنگاه جا معه شنا سی وفرهنگ وسیا ست واقتصاد وروان شنا سی ، عا مل های گونه گون در پیدا یش پد یده های اجتما عی - اقتصادی- سیا سی - تروریستی اثر گذاری می کنند. آشکارهست که عا مل های نا مبرده به حیث عا مل های دا خلی درپیدا یش طا لبان تروریست درافغا نستان نقش بازی کرده اند. در گام دوم ، عا مل یا عا مل های خارجی نقش بازی می کنند. مطا لعا ت فرهنگی به خصوص مردم شنا سا نه ی فرهنگی وسیا سی وتاریخی که تا کنون کرده ام ؛ نشان می دهند که فرهنگ قبیلگی وعقب ما نده ی افغان ها به حیث عا مل مهم دا خلی ود ست اندازی های پا کستان به حیث عا مل خارجی در پیدا یش وگسترش تروریسم طا لبا نی نقش بازی کرده اند. در عا مل های خارجی ، بهتراست یاد آورشوم که رقا بت های مذ هبی عربستان وها بی وحکومت ملای شیعه ی تحمیل شده برایران هم درکمک رسا نی به طا لبان کاریی پا کستان در افغا نستان سهم های بیشتروکمتری بازی کرده اند. ازاین نگاه که ، در پیدا یش تروریسم طا لبا نی وتند روی مذ هبی در جا معه ی قبیلگی- غیر شهری افغا نستان ، فرهنگ عقب ما نده و قبیلگی-افغا نی نقش بارز دارد ؛ وحضور بیشترافغان ها / پشتون ها در پا کستان وپشتونستان خواهی امیران قبیلگی -استعمارزی تحمیل شده برافغا نستان ، با عث خشم نظا می ها وامنیت کاران پا کستا نی شد. ازاین رو ،آن ها با بهره برداری از فرهنگ عقب ما نده وقبیلگی افغان ها / پشتون های د وسوی مرز د یورند ، طا لبان افغان- پا کستا نی را سا ختند وهم علیه دولت اسلامی مجا هد ین هم علیه حکومت های طا لب کرزی وطا لب غنی ود سته های طا لبان دریشی پوش همکارآن ها بخاطرد ست نشا نده ی امریکا بودن دومی ها استعمال کرد ند. به سخن د یگر، طا لبان تروریست افغان هم زاده ی فرهنگ عقب ما نده و قبیلگی افغان ها هم سیا ست ضد افغا نستا نی - انتقام جویا نه ی پا کستان بخا طرمسئله ی بهوده ی پشتونستان می با شد. شا یان یاد آوری می دا نم که ، امیران استعمارزی کهنه ونوتحمیل شده بر افغا نستان ، هم در دا خل ، علیه زبان وفرهنگ فارسی ،زبان وفرهنگ فرا گیرکشوربرای ترقی موهومی زبان پشتو / افغا نی مبارزه ی بهوده کرد ند هم ازاین نگاه که قبا یل شان در خرا سانِ افغا نستان نا میده شده توسط هند بریتا نیا وروسیه ی تزاری ، اقلیت می با شند، پشتونستان خوا هی کرد ند تا پشتون های پا کستا نی را به افغا نستان ضمیمه وشمارنفوس قبیله های خود را درآن افزا یش دهند. اگر چه امیران استعمارزی ونوکرهای های سیاه وسرخ ونو وتحمیل شده برافغا نستان ، پشتو نستان را ازپا کستان گرفته نتوا نستند اما شماری بسیاری ازپشتون های قبا یلی بخشی شمال غرب پا کستان را به حیث نا قل به خرا سان آورد ند ودر سرزمین های تا جیک ها وهزاره ها وازبک ها وترکمن ها و بلوچ ها ، جا بجا کرد ند. جا بجا کرد نیکه با عث گسترش نفرت های قومی وما نع عمده درسرراه ملت سازی درافغا نستان استعمارزی زده شد. طرفه اینکه ، اکثرافغان های نا قل در دوره ی اشغال افغا نستان توسط ارتش سرخ ، دوباره به پا کستان وطن اصلی ی خود رفتند و شنا سنا مه ی پا کستا نی گرفتند. غمبار این است که ، نظا می های شیاد وتروریست پروری پا کستا نی بخشی از طا لبان تروریست را ازهمان نا قلان سا ختند ودرهمراهی با شماری ازافغان های مها جروسا کن درکمپ های اطراف پشاور وکویته وکرا چی ، برای تروریسم کاری به افغا نستان بر گشتا نده درهمرا هی با قبا یلی های بومی تروریسم کاری کرد ند. غمبار این است که ، سیا سی نما های کهنه ونوونظا می های تحصیل کرده ی افغان درشوروی سا بق ، هم پشتو نستان خواهی علیه پا کستان کرد ند هم توسط شبکه ی امنیتی ارتش آن در قا لب طا لبان سازما ند هی شد ند وزیر فرمان نصیرالله با بروزیر دا خله پا کستان درهفته نخست اکتوبر 1994- هفته ی اخیر ماه سنبله ی سال 1373 خورشیدی وارد افغا نستان شده علیه دو لت اسلامی مجا هد ین که رئیس آن استاد ربا نی تا جیک بود جنگ وبعد ازدوسال جنگ وترورسلطه ی آی اِس آی را بر کا بل تحمیل کرد ند. طرفه اینکه ، همان آی اِس آی القاعده را ازبد وی ها وقبا یلی های عرب آواره در پا کستان سا خت ودرکنار طا لبان تروریست یا قبا یلی های افغان درافغا نستان نشا ند. بعد ازآن که امریکا بخا طررویداد یازدهم سپتا مبر2001 ، تصمیم جنگ علیه طا لبان والقا عده تروریست گرفت ، پا کستان منا فقا نه عضو کمپ مبارزه با تروریسم شد. کمپی که طا لبان والقا عده را به کو یته وپشا ور، زاد گاه ها شان بر گشتا ند. نظا می های منا فق پا کستا نی که متحد دوگا نه بازامریکا دربراندازی امارت تروریستی اول طا لبان والقا عده درماه اکتوبر2001 شده بود ند ؛ به گفته ی دا نا لد ترمپ رئیس جمهورقبلی امریکا درروز 28 ماه اکتوبر 2018 ،هم 33 میلیارد دا لربنام عضویت در کمپ مبارزه با تروریسم گرفتند هم دوباره طا لبان والقا عده را بازسازی وبرای تروریسم کاری به افغا نستان بر گشتا ند ند. می دا نم ؛ اگر بزرگ نما یان طا لبان عقل می دا شتند ، معا مله ی بزرگ دا لری پا کستان با امریکا علیه امارت تروریستی اول خود را د یده دوباره ابزار تروریسم کاریی آن در افغا نستان نمی شد ند. ازاین نگاه که طا لبان بی فرهنگ وخشن وطمع کارمی با شند ، با ید با ابزارپا کستان شدن در بد ل پول زیر فرمان آن در افغا نستان تباه کاری می کرد ند که بی شمارکرد ند. اینجا ست گه این سخن سید جمال الد ین اسد آبا دی از نظر ایرا نی ها وافغا نی از نظر افغان های فا شیست کته شکم وتهی مغز، اهمیت خود را نما یش می دهد. سخن سید جمال این است :" افغان ها بسیار طمع کار وپول پرست می با شند ( رک تتمت البیان فی تاریخ افغان ، نوشته ی سید جمال ). طرفه اینکه ، نظا می های طمع کارپا کستا نی از طمع کاریی جهادی ها وطا لبان تروریست افغان بهره برداری واستفاده های ویژه ی خود را ازامریکا وعربستان وامارات متحده ی عربی و... هم دردوره ی جنگ جهادی ها علیه ارتش سرخ هم در دوره ی تروریسم طا لبا نی دربرا بر جهادی ها هم تروریسم کاری علیه حکومت های د ست نشا نده ی ازطا لب کرزی تا طا لب غنی کرد ند. طوریکه د یده شد ، نظا می های تا جروتروریسم کارپا کستا نی هم با خون جهادی ها هم با ریش های درازوکله های خا لی ازمغزطا لبان تروریست افغان تجارت کرد ند ومی کنند. بطورنمونه ،نظا می های شیاد وتاجر پا کستا نی ازکمک های شش میلیارد دا لری امریکا وشش میلیارد دا لری عربستان ( رک جنگ های اشباع) وکمک های د یگرکشورها به جهادی ها برای جنگ علیه ارتش سرخ که از کا نال آن ها صورت می گرفت، تنها هفده در صد آن را به جهادی ها دا د ند و83 درصد آن را به جیب های خود زد ند ( ر ک به قصه های درونی جنگ سرد ؛ در با لا ترین سطح. نویسند گان :ما یکل آربیس چلاس وسترا ب تا لبوت، نشرلتل براون وکمپنی، سال نشر1993، به زبان انگلیسی در بریتا نیا ). همچنان ، به گفته ی احمد رشید نوسنده ی پا کستا نی در نوشته اش " طا لبان" ، " بود جه ی امارت (اول ) طا لبان در کا بل را سازمان اطلاعات مرکزی امریکا ازطریق وزارت خزا نه داریی پا کستان پردا خت می کرد." اینکه از کمک امریکا به امارت اول طا لبان ، نظا می های پا کستا نی چند در صد آن را به طا لبان دا ده اند ، تنها سیا / سازمان اطلاعات مرکزی امریکا و"را" / سازمان جا سوسی هند می دا نند. به سخن د یگر، نظا می های تا جر وتروریست پروری پا کستا نی هم با خون جهادی ها تجارت وهم سرانجام هم به آن ها خیا نت وکا بل را ویران کرد ند وبه خون وریش های دراز ومغزهای خا لی طا لبان هم خیا نت وتجارت می کنند. ازاینکه رهبران جهادی ها با سواد وامیران طا لبان بی سواد می با شند ،سرنوشت بد تری را نظا می های پا کستا نی به آن ها رقم زده ومی زنند. معلوم هست که جهادی ها ازهمه قوم ها درافغا نستان چند قومی بود ند ؛ وارونه ی آن ها ، طا لبان تنها به قبا یل افغان تعلق دارند. ازقبا یل افغان به این خا طرنام می برم که افغان ها قبیلگی ما نده وتا کنون قوم نشده اند! قوم نه شدن قبیله های افغان یک عا مل عمده ی بد بختی خود شان ود یگر قوم های افغا نستان می با شد. افسوس که زبان وفرهنگ افغان ها هم ما نند خود شان قبیلگی وعقب ما نده با قی ما نده است! شمارقبیله های پشتون / افغان هم درپا کستان و افغا نستان 126 یا 112 قبیله می با شند. قبیله های که بیشترشان درپا کستان وکمترشان درافغا نستان سکو نت دارند. بهره برداری نظا می ها واطلا عا تی تا جروتروریسم کاری پا کستا نی از افغان های دوسوی مرز دیورند ، ریشه در عقب ما ند گی فرهنگی وطمع کار بودن سران قبا یلی وسیا سی نمای آن ها دارد. بنا برآن ، بسیار خرسند هستم که هم عربستان هم امریکا ، متوجه بازیی دوگا نه ی پا کستان به خصوص نظا می ها واطلا عا تی های منا فق وتروریسم کارآن درافغا نستان شده اند ود یگربه آن ها کمک ما نند گذ شته نمی کنند! بطور نمونه ،سه ماه وسه روز از تحمیل دومین امارت تروریستی طا لبان بر کا بل توسط نظا می های منا فق پا کستا نی می گذارد واین گروه توان پردا خت معا ش ماهوار کارمندان همه جهول خود را ندارد وسه روز پیش گوترزد بیر کل سازمان ملل اعلام کرد که معا ش چند ما هه ی کارمندان وزارت بهدا شت همگا نی / صحت عا مه ی افغا نستان را که شش میلیون دا لر می شد پردا خت کرده است. خوشحا ل هستم که برای فلج نشدن سا مان آموزش وپرورش درافغا نستان ،برخی نهاد های خیریه ی جها نی اعلام کرده اند که معا ش های معلمان / آموزگا ران را پردا خت می کنند. ازاین رو، طا لب غنی رئیس جمهور دزد وفراری را که مطا بق گزارش سفارت روسیه در کا بل ، با غارت 169 میلیون دا لر فرار کرده است را به شد ت نفرین وسرزنش می کنم! بنگر ید! طا لب غنی هم چند ماه معا ش کارمندان دولت را نه پردا خت هم با غارت 169 میلیون دا لردرهمرا هی با د سته ی غارتگر وخا ین ووطن فروش خود فرار کرد! ازسوی د یگر، طا لبان جا هل وتروریست که صدها هزار شهروندان عا دی وپو لیس ها وسربازان وآموزگا ران وکارمندان وزارت بهداری و... را بنام جنگ با امریکا شهید وزخمی وفلج کرده اند، اکنون چا پلوسی را به امنیت کاران ودپلمات های امریکای دردوحه پا یتخت قطر، شروع کرده اند. علت چا پلوسی طا لبان به دپلما ت ها وامنیت کاران امریکای این هست که ذخیره ی با نک مرکزی افغا نستان در با نک جها نی توسط امریکا بروی امارت تروریستی آن ها بسته شده است. به سخن د یگر، طا لبان تروریست برای بازکردن ذخیره ی با نک مرکزی افغا نستان دربا نک جها نی ، به امریکا چا پلوسی می کنند. بنا برآن، با سرزنش کردن جا هل ها ولات ها وتروریستان طا لبان نما ووطن فروش، به آن ها می گو یم که توسط مردم افغا نستان وجا معه ی جها نی نفرین شده اید وپا کستان / با دارتان چنان گرفتار بحران اقتصادی می با شد که کمکی به اما رت تروریستی دوم شما ودر اصل شا خه ی ریشو- تروریست ارتش منا فق وتروریست پروری خود ش کرده نمی توا ند! بنا برآن ، در پسین بخش نو شته ، به طا لبان اما رت کار ومسلمان مآ ب وشریعت مدار نما ، می گویم که یک حکومت یا نظا م سیا سی در دو صورت به زند گی خود ادا مه دا ده می توا ند: نخست ، خود را با خوا ست وخوا هش مردم همساز نما ید ؛ دوم ، خود را قا بل پذ یرش جا معه ی جها نی نما ید. دو ویژگی ی که امارت طا لبان فا قد آن ها می با شد. ازاین نگاه که افراد طا لبان درسه ماه وسه روز گذ شته بی شمار دزدی وتجا وز جنسی ولوا طت کاری وزن ستیزی ومرد آزاری کرده اند ، زشت کاریی که آن ها را نزد مردم افغا نستان نا مطلوب سا خته است. همین که ملا هبت الله آخند امیر نام نهاد طا لبان فرمان پا کسازی امارت اسلامی نام نهاد از وجود بد کاران را داده است ،معلوم می شود که متوجه تباه کاری های طا لبان زیر فرمان خود شده است. کشورهای منطقه وجهان هم که برای شنا سای امارت طا لبان نما ومسلمان نما شرا یطی از گو نه های حکومت همه شمول ورعا یت حقوق بشر به خصوص رعا یت حقوق زنان و...را دارند. شرا یطی که برآورده کردن آن ها ازعهده ی امارت تروریستی طا لبان وتحمیل شده بر افغا نستان توسط پا کستان بیرون می با شد.

تباه کاری ومسلمان کُشی ی را که پا کستان درخرا سان / افغا نستان کنو نی کرده است ؛ چنگیزخان نکرده بود

بخش سوم ابرا هیم ورسجی بیست وششم ماه عقرب ، سال 1400 دربخش دوم این نوشته ، بررسی کردم که چنگیز خان عزم حله به خرا سان بزرگ را ندا شت ؛ اما غارت کاروان تجاری وقتل تا جران ودپلمات های چنگیزخان توسط فرماندار حکومت محمد خوارزم شاه دراترار ورد پیشنهاد او برای تحویل دهی قا تلان به او توسط خوارزم شاه ، با عث هجوم انتقام جویا نی چنگیز خان ونا بودی پاد شاهی خوارزم شاه وسلطه ی مغل ها بر تمام خراسان بزرگ شد. بنا برآن ، دراین بخش ، به بررسی رفتارچنگیز خان به مسلمان ها پردا خته وتما س به فتح فارس / ایران وفتح بغداد ونا بودی خلا فت عبا سی توسط هلاکو / نواسه ی چنگیز خان هم می کنم. در پیوند به رفتار چنگیز خان با مسلمان های خرا سان که در بخش دوم یاد آورشدم بازهم یاد آورمی شوم که بسیار بهتر از رفتار حکومت خوارزم شاه بود. ازاین رو ، مفصل به بررسی حکومت چنگیزخان وپسران ونوا سه های او که بنام فرمان روایان مغل در تاریخ مشهورمی با شند ، می پردازم. هجوم چنگیز خان (1219-1221) ، همه سرزمین هایی آسیای مرکزی وخرا سان / افغا نستان کنو نی وفارس / ایران کنونی را بزیرسلطه ی مغل درآورد. با وجود اینکه مرگ چنگیزخان در سا ل 1227 ترسای ،رقا بت برای گرفتن قدرت که درهمه جا معه های بدوی / قبیلگی رایج بود ومی با شد ؛ اما چنگیزخان فرزند خود اوگیدای را جا نشین خود تعیین کرده بود. با وجود آن ، مدت ها طول کشید تا مغل ها هجوم خود به سوی غرب را شروع کنند. درآن وقت ، توجه بیشتر به روسیه واوکراین وشرق پو لند بود ، اما دشواری های جا نشینی ما نع آن شد. سرانجام ، فرمان روای نو مغل در سا ل 1255 هلاکو برادر خود را ما مورسا خت تا نیروهای مسلمان درمیان ایران وسوریه تا مد یترا نه را نا بود نما ید. هلاکو یک نیروی بزرگ را آماده ( ودر سال 1258) بغداد را فتح وخلیفه را نا بود وبغداد را ویران کرد. او سوریه را فتح وبرای سهم گرفتن درکشمکش جا نشینی به منگولیا رفت. ژنرال ایغوری را که جا نشین خود درسوریه گذا شته بود ، درجنگ با مملوک های حاکم برمصر در سا ل 1260 بطورمرگبارشکست خورد! کشمکش قدرت درمنگولیا، خوبلای نواسه ی چنگیزرا به قدرت با لا کشید. توجه فتوحات خوبلای خان ازجنوب چین برای همیشه به سوی شرق دولت مغول تغییرکرد. البته این گو نه که قدرت خود را در چین استوارتربسازد. دراین را ستا ، شهر تا تو را به بزرگترین شهر وپا یتخت خود درنزد یک پکن با نظام اداری قوی تبد یل کرد. در سا ل های 1274 و1281 تلاش کرد که ازطریق بحرژا پان را اشغال کند که شکست خورد. در عین حال ، فرمان رویان مغل درایران وروسیه هم دلچسپی نشان دا دند.هلاکو وجا نشینان او تبریز وسلطا نیه را پا یتخت خود سا ختند ودولت ایلخا نی را بنیاد گذاری کرد ند. همچنان جا نشینان هلاکو مسلمان شد ند... در جریان چند مرکزی شدن قدرت مغل ،آسیای مرکزی به راه خود روان شد که ما نند چین وایران به نفع منطقه نبود...برای فهم بهتر رخ داد های بد منطقه ، بهتراست که دوموفقیت ستا یش بر انگیز مغل درنظرگرفته شود:نخست ،فرمان روایان مغل در فرهنگ های چین وایران ذوب شد ند.ذوب شدن هم فرمان روا یان مغل را متوجه تخصص وهنر های محلی واستفاده ازآن ها کرد.دوم ، روحیه ی وا پس گرایا نه حکومت مغل درآسیای مرکزی با عث شد درتمدن منطقه جذب نشوند. ضرورت مغل های چین را وادار کرد که بطور عمیق درگیر وجذب شوند. به حیث بدوی ها ،فرمان روا یان جد ید مغل درک کرد ند که به هنرهای اداری د یگر توجه کنند. در حا لیکه به وفا داری چینی ها تکیه کرده نمی توا نستند.در شروع هم آن ها به کمک های ایغورهای ترک توجه کرد ند وآن ها هم مسیحی – نستوری ومسلمان های آسیای مرکزی بود ند. نماد بر جسته ی گروه دوم هم سید آجای شمس الدین هنرمند بخارای بود. شخصی که به چنگیزخان تسلیم شده بود ومقام اداره ی شهری گرفته بود. او ترقی کرد وشد وا لی ولا یت مهم یمنان شد. همچنان ، قوبلای خان یک شخصیت د یگری آسیای مرکزی بنام احمد را که ازاطراف تا شکند بود وزیر ونخست وزیر خود تعیین کرد.بزودی این شخص به حیث کنترول کننده ی نظام ما لی دولت مغل در چین با لا کشیده شد وکوشش کرد که فرزند خودرا هم به مقام با لای دولتی برسا ند. بنا برآن، احمد برای بیست سا ل دیفکتو فرمان روای امپراتوری بود. در وا قع ،احمد نقش خوا جه نظام الملک در حکومت سلجوقیان در حکومت مغل ها منهای بر نا مه ی مذ هبی او کمای کرده بود.طوریکه مارکوپولو جهان گرد اسپا نیای یاد آورشده است، احمد دست به استفاده جوی از مقام وزن باره گی وتوسط قولای خان امپراتورمغل کشته شد. قوبلای خان با مشوره ی مشاوران پخته کارخود نظام موثر ما لیا تی ایجاد وراه اندازی کرد که با زبان ایغوری وچینی برای سال ها ادا مه یا فت. او همچنان کاروان تجارتی شرق وغرب را راه اندازی کرد که در دوره ی کرا ختای بسته شده بود. تجارت رونق یا فت وبسیاری شهرهای چینی رونق اقتصادی یا فتند. مارکو پول در پا نزده سال دوره ی فرمان روای قوبلای خان ،یک هزار تا جر خارجی را در پکن د یده بود که کوشش دا شتن ازرونق اقتصادی دوره ی قوبلای خان بهره برداری کنند. بسیاری مسلمان های هنرمند ومردم هنردوست آسیای مرکزی که در دوره ی فتح سرزمین خود توسط چنگیزخان گرفتار شده بود ند ، در تمام چین به هنرنمای پردا ختند وبه مرکزهای اداری مغل رنگ ورونق بخشید ند ( ر ک ،روشنگری از دست رفته ،ص ص 449- 451). تا ثیرفرهنگ آسیای مرکزیی زیر سلطه ی مغل برچین در شرا یطی که مغل ها برآسیای مرکزی مسلط شده بود ند وتا ثیر افراد دا نشمند آن بر اداره ی مغلی بر جسته شده بود، قوبلای خان درک کرد که سلطه ی مغل بر منطقه ریشه ندارد. بنا برآن ،او به گفته ی نظا می ارودی ، حا کمان همیشه بر طب ونجوم / ستاره شنا سی وشعروتاریخ توجه می کرد ند ؛ مغل ها هم بر طب وستاره شنا سی توجه کرد ند. قوبلای خان خوا ست از هند دا کترها را بیا ورد ، دا کترهای که ی بر خی ازآن ها به تکنیک یونا نی عمل می کرد ند ؛ تکنیکی که درهند توسط قا نون شفای ابن سینا راه پیدا کرده بود. دا کترهای مسیحی نستوری از دریای پنج / اکنون قرغیزستان وقزاقستان توا نی اثرگذاری برداروشنا سی چینی را ندا شند. همین دکترها ازآسیای مرکزی قا نون شفای ابن سینا را به دوستان چینی خود معرفی کرد ند وقوبلای خان فرمان داد تا به چینای ترجمه کرده شود. با اینکه مغل ها خود ستاره شنا سان دا شتند ومهتا ب گرفتگی را پیش بینی کرده می توا نستند ، اما دا نش آن ها محد ود بود. بنا برآن ، قوبلای خان به بیرون چشم دو خت. جا لب این است که ، در دوره ی فتح مغل ، رئیس نهاد ستاره شنا سی سمر قند یک چینای بود که " لی " نام دا شت. با اینکه رئیس نهاد ستاره شنا سی یک چینا نی بود ، استعداد های بومی درتمام منطقه وجود دا شتند وقوبلای خان توا نست تیم ستاره شنا سی خود را ازآن ها گزینش کند. سرانجام د یده شد که ستاره شنا سان آسیای مرکرزی برستاره شنا سی در پکن مسلط شد ند وقوبلای خان آن ها را بدربار خود دعوت کرد. برجسته ترین دعوت شده ها جمال الد ین بخارای بود ، شخصی که توظیف شد تا نهاد "ستاره شنا سی اسلامی" را تا سیس کند تا درکنارنهاد هما نند درچین، درمنگولیا / پا یتخت مغل ها عمل کند...همچنان ، جمال الد ین یک کلندر یا یک سیستم جنتری نوبرای قوبلای خان آما ده سا خت ؛ سیستمی که برای ده هزار سا ل آینده کاربرد دا شت. این سیستم میزهای پوتولمیک را درست می کرد که توسط ستاره شنا سان آسیای مرکزی ما نند البیرونی وعمرخیام سا خته شده بود ند ودرپکن جا سازی شد ند. جمال الد ین این کاررا بیست سال قبل به حیث ستاره شنا س درقرارقرم / نو قرارقرین پا یتخت مغل ها شروع کرده بود. ازاینکه این کاری د شواری بود ، او یا جمال الدین خوا جه نصیر طوسی ستاره شنا س بزرگ که در فارس یا ایران رئیس نهاد ستاره شنا سی مغل درفارس بود را دعوت کرد. اکنون جما ل الد ین با کمک طوسی موفق درتکمیل برنا مه ی خود شد ( ر ک روشنگری ازد ست رفته ، ص ص 451-453). وارونه ی مغل های مغلستان که مذ هب خود را که شا ما نیست نا میده می شد نگهداری کرد ند ، مغل های مسلط شده بر فارس / ایران کنو نی در سال 1290 ترسا ی مسلمان شد ند وذ و ب درفرهنگ شهری شد ند.حتا پیش ازمسلمان شدن یا تاریخ نا مبرده ، لشکرهای ایلخا نی ها هم با مرکزمغل ها در شما ل هم با شا خه ی سوم خا ندان چنگیزخان ، دومین پسربزرگ اوچغدای ، درآسیای مرکزی جنگ کرد ند....یک کارمنفی حاکمان مغل یا ایلخا نی های فارس این بود که به سوی شرق نگاه می کرد ند نه به سوی غرب. کاریکه تما س آن ها با اخیرین رویداد ها درتمدن اروپای غربی را کا هش داد.این نگاه به شرق ، آسیای مرکزی را هم متا ثرسا خت ؛ در حا لیکه ، روا بط آن با اروپا بطورعمده ازطریق ایران بود.ازاین رو، تحولات ژرفی که زند گی وفرهنگ اروپای ها را تکان داده بود ؛ آسیای مرکزی ازتحولات تازه ی غرب دورسا خته شد یا خود را ازآن دوریا فت...طرفه این که شخصی که برنا مه ی اقتصادی موفقا نه ی مغل را تهیه وسازما ندهی کرد ووزیر ما لیه آن بود شمس الد ین ازخراسان بود.پدر او هم قبلا درهمین مقام کارمی کرد. برادر شمس الد ین بنام علاء الد ین شا هد ویران کردن بغداد توسط مغل ها یود. علاء الد ین مشهوربه جو ینی بعد تر وا لی بغداد یا مرکزخلافت عبا سی بعد از فتح مغل ها شد. این همان جو ینی می با شد که بطورمفصل تاریخ فاتحان جهان را نوشت. نوشته ی معتبر درباره ی فتوحات مغل. او باری توسط مغل ها به مرگ محکوم اما توسط مدا خله ی یک خرا سا نی د یگرنجات داده شد ( رک روشنگری ازد ست رفته ، ص ص 452-455). به گوا هی تاریخ علمی وفرهنگی- زبا نی تا جیک ها / فارسی زبان ها ، نیشا پور، هرات ، بخا را وسمرقند ، به مرکزهای دا نش ومعرفت با ظهور طا هریان وصفاریان وسا ما نیان تبد یل شده بود ند. این تحول معلوم هست که هم به فروپا شی حکومت بی فرهنگ اموی ها وبه قدرت رسیدن مامون رشید وخا نه ی حکومت ومعرفت او دربغداد دردوره ی عبا سی ها شروع شده بود. ازاینکه ما در مامون رشید فارسی زبان وهرا تی بود ، با ید فرزند او خا نه حکمت می سا خت که سا خت. درحا لیکه تا جیک ها اول با جنبش معتزله عقل گرای وفلسفه گرای را دردوره ی پسین اموی ها ودوره نخست عبا سی ها شروع کرده بود ند ونعمان پسرثا بت پسرمرزبان وکا بلی هم معتزلی بود هم مذ هب عقل گرای حنفی را پیریزی کرد. افسوس که خلیفه های پیشا وپسا ما مون رشید، هم علیه معتزله جنگ کرد ند هم ابن مقفع وابو حنیفه و...را شهید کرد ند. بهر حال ، عقل گرای درجا معه ی عقل سوزبنام د ین جا بازکرد ودو قرن سکوت ازنظر دکترعبد الحسین زرین کوب ودروا قع دوقرن جهل وتعصب بنام د ین ازنظرنویسنده با خیزش های علمی وفرهنگی وزبا نی فارسی زبا ن ها زبا له شد. طرفه اینکه ، درحا لیکه عرب ها دردوره های اموی وعبا سی د وقرن جهل وسکوت را بنام د ین بر فارسی زبان ها تحمیل کرده بود ند ، خوارج وفرقه ی اسما عیلیه به تروروجزم اند یشی ادا مه داد ند. تاریخ اند یشه نشان می دهد که ابوحنیفه خوارج را تضعیف وعقل گرا ساخت ؛ اما فرقه ی اسما عیلیه هم کمک به فروپا شی حکومت روشن اند یش سا ما نیان کرد هم خوا جه نظام الملک توسی وزیر عقل گرا ودا نش پرور وموفق دوره ی سلجوقی را ترورکرد. جا لب این است که ، فرقه ی اسما عیله قلعه ی بنام " قلعه الاموت " درکوه های نزد یک تهران سا خته بود وازهما نجا به ترور ادا مه می داد. طرفه اینکه ، زما نیکه لشکرچنگیزخان به نیشا پوررسید، خوا جه نصیر توسی به نزد یک قلعه ی اسما عیلی " الاموت " رفت. قلعه ی که اسما عیلی ها برای حفظ جان خود دربرا بر حملات خوا جه نظام الملک سا خته بود ند. توسی به قلعه ی الاموت رفت ود و دهه تا رسیدن هلاکودرآنجا ما ند. با رسیدن لشکرهلاکوبه نزد یک قلعه ، خوا جه نصیر توسی در گفت وگو به اوگفت که کارهای ستاره شنا سی را ادامه داده نمی توا ند. هلا کو به او کمک کرد تا ابزار ستاره شنا سی خود را درتبریزمرکز جد ید مغل ها فعال نما ید. هلاکوکمک ما لی به تو سی کرد تا به ستاره شنا سی خود ادا مه دهد. توسی هم با کمک هلاکو دستگاه ستاره شنا سی خود را درمرا غه درچهل وپنج ما یلی غرب تبریزسا خت وراه اندازی کرد. سهولت های فراهم شده به توسی توسط هلاکو یک کتاب خا نه ی دارای 45 هزارکتاب را نیزدربرمی گرفت که مغل ها از قلعه ی الاموت گرفته بود ند واتا ق ها برای فعا لان وصد ها شا گرد او ( روشنگری ازدست رفته ، ص 460). بنگر ید! هلاکو کتاب خا نه ی قلعه الاموت وفتح شده توسط لشکرخود را به خوا جه نصیرتوسی همراه کمک های هنگفت ما لی سپرد تا کارهای علمی درمراغه درنزد یک تبریزکند ؛ وارونه ی او ، عمرخلیفه دوم مسلمان ها بنام اینکه قرآن برای ما بسنده است ، کتا بخا نه ی دا نشگاه جند یشا پوربا قی ما نده ازدوره ی سا سا نیان در اهواز درایران کنو نی وکتا بخا نه ی اسکندریه درمصررا سوختا ند! طوریکه د یده شد، عمرتوسط یک ایرا نی مسلمان کشته شد وعثمان جا نشین او توسط فرزند ابوبکر وپسراندرعلی کشته شد وعلی توسط خوارج کشته شد ومعا ویه وعمروابن عا ص دوجنا یت کارمعروف درتاریخ مسلمان ها جنازه ی خلا فت را بردا شتند ونظام پاد شا هی ستمکاررا برمسلمان ها تحمیل کرد ند ویزید فرزند معا ویه فرزندان علی را درکربلا شهید کرد. در اخیر این بخش از نوشته ، به صرا حت می گو یم که چنگیزخان وفرزند وجا نشین او قوبلای خان ونواسه اش هلاکو ، به اسلام ومسلمان ها در خرا سان / افغا نستان کنو نی وچهارطرف آن مستقیم وغیر مستقیم خد مت کرد ند وپا کستان با تروریسم کاریی طا لبا نی خود هم مسلمان کشی هم تباه کاری کرد ومی کند. بطور نمونه ،چنگیز خان وفرزند ش وجا نشینش قوبلای خان ونوا سه اش هلاکو ،عا لمان مسلمان را در بروکراسی خود در چین وبخارا با لا کشید ند وبه هنرمندان وستاره شنا سان مسلمان کمک کرد ند تا به برنا مه ها وکارهای پژوهشی ادا مه ورونق بخشند. ازاین رو محمد ارسی نوسنده ی ایرا نی را حق به جا نب می دا نم که در باره ی چنگیزخان می گو ید:چنگیز با معیارهای مذ هب شمنی- مغلی، یک مذ هبی به تمام معنا بود. او دراکثرموا قع که با مشکلات بزرگ روبرومی شد ویا جنگ سرنوشت ساز را در پیش دا شت را هی کوه مقد س بورخان- خا لد ون می شد وبا آسمان آبی که مظهر قدرت آفریده گارتلقی می گرد ید با اشک وزاری رازونیازمی کرد وازاودرپیروزی بردشمنا نش واجرای اهدا فش یاری می طلبید. وی با وجود آن اعتقا دات مذ هبی نرم وسختی که دا شت، در تمامی قلمرو قدرت خو یش آزادی مذ هبی راجدا رعا یت می کرد وبا اعتقا دا ت د ینی ومذ هبی مما لکی که تازه فتح می کرد ، ابدا کاری ندا شت. مسیحی ، مسلمان ، بودای ،چینی کنفوسیوسی ...یعنی هرفردی با هر د ینی وعقیده ی دراجرای فرا یض مذ هبی اش آزاد بود. برای هیچ کسی به سبب اعتقا دا ت مذ هی ومسلکی صد مه وارد نمی شد. این سیا ست مدار مذ هبی آن هم در تاریکی قرون وسطا در سده ی سیزده ی میلادی امری یکتا وبی نظیربود...آنچه که دولتمداری چنگیزرا ازهخا منشیان ورومیان جدا می کند تنها در برد باریی با لای مذ هبی او نیست بلکه در برگزیدن شخصیت های ارزنده وخرد مندی چون یلوچوت سای چینی ، یا مسلمان های ما نند: محمود یلواج خوارزمی ، علی خوا جه بخارای ، ابن کفرج بغرای خوارزمی واسما عیل خواجه ی اویغوری وغیره به عنوان مشا ور بزرگ یا مقام دو لتی وسفیر ونما ینده ی ویژه است که جا یگاه چنگیز را در نزد برخی محققین تاریخ مغل -جک وُتر فورد- تا حد یک پیشگام مهم در روند شکل گیریی دولت های غیر مذ هبی عصرنو با لا برده است ( به منا سبت 800 مین سا لگرد حمله چنگیزخان به ایران! محمد ارسی ، تارنمای ایران امروز، دهم ماه آبان - عقرب سال 1400). ادا مه دارد. پا نو یس Lost Enlightenment Central Asia's Golden Age from the Arab Conquest to Tamerlane S. Frederic Starr Princeton university press Princeton and oxford copyright© 2013 by Princeton university press published by Princeton university press, 41William street, Princeton, New Jersey 08540 in the United Kingdom: Princeton university press, 6 Oxford Street, Woodstock, Oxfordshire ox 20 I T W Press. Princeton.edu.

تباه کاری ومسلمان کُشی ی راکه پا کستان درخرا سان / افغا نستان کنو نی کرده است ؛ چنگیزخان نکرده بود

بخش د وم ابرا هیم ورسجی روزیکشنبه ، بیست وسوم ماه عقرب ، سال 1400 در بخش نخست با یک پیش نو یس ، تباه کاری ومسلمان کُشی پا کستان در خرا سانِ افغا نستان نام گذاری شده توسط هند بریتا نیا وروسیه ی تزاری را بررسی کردم ، ودر این بخش ، به کارنا مه ی چنگیزخان می پردا زم وبا مقا یسه ی کارنا مه های هردو، نوشته را پا یا می دهم. و این بخش را با معرفی چنگیزخان میا غازم. نام اصلی چنگیز خان ( 1167- 1227 ) تموچین بود. تموچین بعد ها به چنگیزخان تغییر وشهرت جها نی پیدا کرد. البته در قا لب بزرگترین امپرا توریی درآغازهمراه با جنگ وخشونت که رفته رفته در برخورد با تمدن ها وفرهنگ های چین وتا جیک ها وروس ها وژا پا نی ها، تغییر یا فت ونواد گان چنگیز خان فارسی زبان ومتمدن شد ند و در قا لب امپراتوریی مغل در هند بروز کرد ند. دیگرگون شدن چنگیزی ها بعد از ذ وب شدن در تمد ن وفرهنگ تا جیک ها / فارسی زبان ها ورسیدن به ایران کنو نی وبغداد وهند ، چنان فارسی- هندی شد ند که جوا هر لال نهرو تاریخ دان ، سیا ست مدارونخست وزیرهند پسا استعمارانگلیس (1947- 1962) ، گفت که :" مغل ها هند و شد ند!" آ گا هان تاریخ وسیا ست ؛ می دا نند که مغل ها قبیله های اسپ سواروبیا بان گرد وهمواره در حال جنگ وخشونت با هم د یگر بود ند. جا لب این است که ، همان قبیله های بیا بان گرد وخشن مغل با پیدا کردن رهبرهوشمند وکاریزمای ما نند چنگیزخان ، در گام نخست ، همد ست شد ند ودرگام دوم چین را بزیرسلطه ی خود درآورد ند ودرگام سوم برآسیای مرکزی ،یا خراسان وپارس یا ایران کنونی مسلط وبا گذراز آن جنازه ی خلا فت عبا سی با مرکزیت بغداد را بر دا شتند ودرگام چهارم برروسیه واروپای شرقی ودرگام پنجم بزرگترین امپرا توری مغلی را درهند ( 1525-1858) ، رقم زد ند. ازاین نگاه که نوشته در باره ی کشتاروتباه کاریی پا کستان درمرکزخرا سان / افغا نستان کنو نی و بازتا ب کارنا مه ی چنگیز خان درآن ومقا یسه میان هرد و می با شد ،از بررسی مفصل کارنا مه ی او در چین وژا پا ن روسیه وایران وهند ، خود داری وانحصار به بررسی کارنا مه ی خوب وخراب او درآسیای مرکزی / خرا سان می کنم. درزمینه ، شا یان یاد آوری می دا نم که ، چنگیزخان بعد ازسازمان دادن قبا یل پرا کنده وخشمگین وباهم درگیرمغل وفتح چین که درجریان فتح آن در د یوارمشهورچین ، تلفات بسیاری متحمل شده بود ؛ درسرخیال حمله یا هجوم به آسیای مرکزی / خرا سان بزرگ را ندا شت. افزون بر اینکه چنگیزخان علا قمندی به هجوم به خرا سان بزرگ ندا شت ، خوا ستار بر قراریی روا بط سیا سی و اقتصادی وتجاری با آن هم بود. به گواهی تاریخ ، درآن برهه ، قطب محمد مشهوربه خوارزم شاه برخرا سان فرمان می را ند. خرا سان مورد نظرنویسنده درآن وقت، قزا قستان ،قرغیزستان ، تا جیکستان ، ازبکستان ،ترکمنستان ، افغا نستان واستان خراسان وبلوچستان ایران وبخش های ازپا کستان کنو نی را دربرمی گرفت. خوارزمشاه درحا لیکه به منطقه ی بزرگ نا مبرده فرمان می را ند ، با خلا فت بغداد هم را بطه ی دوستا نه ندا شت. ازاین نگاه که ، خلا فت عبا سی ازحکومت های محلی: آل بویه ( 943- 1022 )، با مرکزیت شیراز،طا هریان ( 821- 873 ) با مرکزیت نیشا پور،صفاریان ( 867 تا پا یان قرن دهم م) با مرکزیت هرات وسا ما نیان ( 819 - 1005م ) با مرکزیت سمر قند وبخا را که فرمان روا یان آن ها تا جیک ها / فارسی زبان ها بود ند ، رضا یت ندا شت ؛ غلامان ترک یا ازبک را به گونه ی غلام ها وسربازها هم برای دفاع از خود هم مبارزه با رقیبان خود سا مان داده بود، اما همان غلامان پسا نتردرد سر خلافت شد ند. یعنی خلیفه ها با غلام بازی قبرخلافت خود را چقور کندن کاری کرد ند. بطورنمونه ، غلامان ترک خلا فت جان ومال مسلمان ها وعزت شان را در بغداد نا امن سا ختند. طرفه اینکه ، هم چنگیز خان هم قطب الد ین محمد شاه خوارزم از وضع نا بسا مان خلافت آگا هی دا شتند. اما اولی درآن بر هه هم خوا ستارتهاجم به سرزمین های مسلمان ها نبود هم خوا ستارمنا سبا ت تجاری با آن ها بود. بد بختا نه ، قطب الد ین محمد خوارزم شاه حما قتی کرد که با عث هجوم چنگیزخان بر قلمروفرمان روا یی او شد. بطورنمونه ، یاد آورشدم که چنگیزخان تما یل به برقراریی روا بط سیا سی واقتصادی با حکومت خوارزم شاه دا شت ورا بطه بر قرار هم کرد. را بطه ی که ساده انگاری یا حما قت سیا سی شاه خوارزم آن را تیره سا خت. البته این گونه که ، قطب الد ین محمد یک هیئت تجاری بدربارچنگیزخان رهبر تازه ظهورمغل فرستاد وچنگیز ازهیئت اوبه خوبی پذ یرای کرد. پذ یرا یی که به معنای شنا خت شاه خوارزم درغرب کشوربزرگ خود ش بود. به گونه ی که ، چنگیز خان فرمان روا درخاورآن می با شد. طرفه اینکه ، تا جرهای مسلمان کا لای خود را به چنگیزخان به قیمتی نما یش دا د ند که ارزش آن را ندا شتند. چنگیزخان که متوجه قیمت گذاری نا درست تا جران خوارزم شده بود به آن ها گفت که گمان کرده اید مغل ها کالای قیمتی را ند یده اند ودرباره ی قیمت های آن ها نا دان می با شند. بعدا تاجران مسلمان خوا ستند که کا لای خود را به چنگیزخان تحفه بد هند واو ازایشان خوا ست که کالای خود را قیمت گذاری درخور یا منا سب آن ها کنند. در ادا مه ی سفرتاجران مسلمان ، در تا بستان 1218 ، چنگیزخان یک هیئت مغلی به آسیای مرکزی فرستاد. اعضای هیئت چنگیز خان متشکل از مسلمان های سینکیا نگ بود ند. وکاروان پنجصد شتری سفرصلح جویا نه به بخا را کرد وخرید وفروش کا لا هم کرد. اما وقتیکه آن ها دربازگشت دراترارتوقف کرد ند ، رئیس محلی حکومت خوارزم شاه آن ها را به جا سوسی متهم ودپلمات ها وتا جران مغل را به قتل رسا ند. مقام محلی که مرتکب قتل شده بود انا ل چوگ نام دا شت وبه قبیله ی کپچا کس تعلق دا شت. قبیله ی که مقام های با لای حکومت گرگا نج / مرکز خوارزم به آن تعلق دا شتند. شا یان یاد آوری می دا نم که ، قطب الد ین فرمان گرفتن کا لا های کاروان مغل ها را دا ده بود نه فرمان قتل تا جران آن را. وارونه ی فرمان او، هم کاروان غا رت هم کاربران آن کشته شد ند. اقدا می که خطرزا بود. بطورنمونه ، یک شترران شا مل درکاروان که نجات یا فته بود به مرکز مغل ها رسید ورویداد را به چنگیز خان گزارش داد. با شنیدن خبر قتل های نا مبرده ،چنگیزخان اول بسیارازحوصله مندی کارگرفت وازقطب الد ین خوا ست که مقام های رسمی اترار را به او تحویل دهد. وقتیکه شاه خوارزم ازتحویل دهی قا تلان مغل ها خود داری کرد ، چنگیزخان مسئله را جدی گرفت ودرماه سپتا مبر1218 ،با یک لشکر150 هزارنفری متشکل ازمغل ها وترک های ایغوری ، با گرفتن اتراروکشتن اکثریت با شند گان آن ، انا لچگ طماع را اعدام وگلوی او را پُرازسیلورکرد. این نما یش حوصله مندی وبی رحمی نماد کمپا ین / مبارزه ی چنگیزخان درآسیای مرکزی بود. ایغوری های شرقی که تسلیم شده بود ند ؛ چنگیزخان شهرهای آن ها را ویران نکرد. اما نیروهای چنگیزی دربخش های که مقا بله با آن ها صورت گرفت ، ازنا بودی کارگرفتند ( رک روشنگریی ازدست رفته ، ص ص 444-445). با تبد یل اتراربه ویرا نه ، نیروهای مغل بخارا را محا صره کرد ند. گارنیزیون / لشکرمحلی که سنگرگیری وجنگ کرده بود باوردا شت که مغل ها انتقام می گیرند. البته با کشتن مردم وویران کردن شهر. سی هزارآواره کوشش کرد ند که به شهرنزد یک بروند ،اما درراه د ستگیروکشته شد ند. همین رویداد درسمرقند هم وا قع شد ، جای که مغل ها هنرمندان آن را به منگولیا فرستاد ند وبرخی زن ها وکود کان را اسیرگرفتند. درهمین شهر، برخی ملا ها تسلیم مغل ها شد ند وشماری ازمسجد ها را ازتخریب شدن نجات داد ند. سربازان مغل ازآسیای مرکزی تا مرکزخرا سان / افغا نستان کنو نی د ست به پیشروی زد ند اما نه برای غنیمت بلکه برای تعقیب قطب الد ین محمد وجلال الد ین فرزند وجا نشین او. نیروهای خا ص مغل قطب الد ین محمد را به سوی جزیره ی دردریای کسپین / مشهوربه خزردرایران را ند ند. اوهم بطوربسیار توهین آمیز درآنجا جان با خت وبد ون مراسم دفن کرده شد. وچنگیزخان خود ش جلا ل الد ین ، فرزند وجا نشین محمد خوارزم شاه را ازطریق مرکزخرا سان / افغا نستان کنونی تا ملتان دروادی اند س تعقیب کرد. تعقیب جلال الد ین جا نشین پاد شاه خوارزم توسط چنگیزخان بخاطری جنا یتی بود که پیش ازفرارعلیه نیروهای مغلی کرده بود. دروا قع ، این نما یش قدرت برای شاه خوارزم وطرفدارا نش بود که در برابرموجی خروشانِ بر خا سته ارشرق ایستاد گی کرده بود ند ( ر ک به روشنگریی ازد ست رفته ، ص ص 445-446). مغل ها که زود ترخشم وانتقام گیریی خود را به رهبران مخا لف خود نشان داده بود ند ؛ در وا قع ، نما یش قدرت به کسا نی درآسیای مرکزی کرد ند که خیا ل جنگ وایستاد گی در برا برآن ها ونما یش تسلیم شدن وتصمیم گرفتن برای جنگ بعد تررا دا شتند. هم تا جیک ها هم ترک های بومی کارنا مه وخاطره ی پدربزرگان خود دربرا برعرب ها در پنج قرن قبل بیاد را دا شتند. مغل ها هم پا سخ آن ها را با جنگ نا بود کننده داد ند. جنگی نا بود کننده ی که در خجند ، ترمیز ونسا وبلخ وغوروبا میان وهرات ونشا پور وتوس ومرو وگرگنج نما یش داده شد... ترمیزوخجند که ایستاد گی کرده بود ند ویران شد ند. ادا مه ی ویرا نی هم سلطه کا مل مغل بر منطقه بود ( ر ک به روشنگری ازد ست رفته ،ص 447). وقتیکه مردم تباه کاری مغل ها را درشهرهای ما نند خجند و... د ید ند...به این نتیجه رسید ند که تسلیم شدن بهتر از نا بود شدن شهر ها ومردمان آن ها می با شد. بنا برآن ، بسیاری شهرها به شمول نوردرشما ل بخا را ، قرش درجنوب ازبکستان کنونی ، وسرخس ( درمرزترکمنستان وایران کنو نی ) تسلیم شد ند ونجات یا فتند. ما لیه های هم که مغل ها براین منا طق نا مبرده نا فذ کرد ند بهتر( ازما لیه های خوارزم شاه) بود ند. بسیاری مردم هم به این خاطر تسلیم شد ند که ، توسط خوارزم شا هی ها توهین واستثمارشده بود ند ودرک کرد ند که مغل ها بد تر ازآن ها نمی با شند. بطورنمونه ، جوینی مورخ خرا سان ، نوشت که : چنگیزخان به شهرهای تسلیم شده صلح را تا مین کرد ومردم های آن ها را توهین نکرد... البته همان گونه که عرب ها درمیان پیشینیان همین مردم تفرقه اندازی کرده بود ند ،چنگیز خان هم چنان کرد. البته با این فرق که ، بیشترازعرب ها ،مغل ها تا مرگ چنگیز خان یک د ست ما ند ند. طرفه اینکه ، ده ها هزارتسلیم شده های آسیای مرکزی ، در ارتش مغل جذ ب شد ند وعلیه مردمان خود شان استعمال شد ند. بطور نمونه ، با شند گان سرخس که با با شند گان مرو رقا بت تجاری دا شتند ، با پیوستن به مغل ها به آن ها ود یگرمردمان رفتارغیر متمد نا نه کرد ند. در مروهم یک نیروی ده هزارنفری ترک های اوگزبه شهرواریز شده زیان به مردم رسا ند ند ودفع شد ند. بعد تر ، ترک ها در بیرون د یوارها به این امید جمع شد ند تا معا مله با مغل ها کنند. اما مغل ها به آن ها توجه نکرد ند ( ر ک به روشنگریی ازد ست رفته ، ص ص 448-449). بنا برآن ، دراین بخشِ نو شته ، به صرا حت می گو یم سیا ست ضد اسلامی وضد انسا نی قطب الد ین محمد خوارزم شاه ، با عث هجوم چنگیز خان به خرا سان بزرگ شد. درشرا یطی که چنگیز خان عزم هجوم به خرا سان بزرگ را ندا شت. وا قعیت این است که ، زیان های کم یا زیاد جا نی وما لی که توسط چنگیزخان برمسلمان ها درخرا سان بزرگ تحمیل شد ؛ دروا قع ، درجریان تعقیب شاه جنا یت کارخوارزم وفرزند وجا نشین اوبوقوع پیوستند. طرفه اینکه ، چنگیزخان هم درخرا سان مفتوحه صلح وامنیت را تا مین کرد هم پردا خت ما لیه ی را برمسلمان ها جاری سا خت که بهترازما لیه ی خوارزم شاه بود. به گوا هی تاریخ ، مسلمان ها حکومت دا ریی چنگیزخان را برحکومت داریی فا سد خوارزم شاه برترمی دا نستند. ازاینکه درقرآن ، درحکومت داری به عد ل وشورا تا کید شده است وزمام دا ران مسلمان درطول تاریخ خلاف آن ها عمل کرد ند وحکومت خوارزم شاه هم ازهمان حکومت های شورا گریز وعدا لت ستیزبود ؛ بنا برآن ، حق با آن عده مسلمان های خرا سان می با شد که حکومت چنگیز خان را برحکومت ظا لم وفا سد خوارزم شاه برتردا نستند. ادا مه دارد. پا نو یس : Lost Enlightenment Central Asia's Golden Age from The Arab Conquest to Tamerlane S. Frederick Princeton University Press Princeton And Oxford Copyright © 2013 by Princeton university press Published by Princeton university,41 William Street, Princeton, New Jersey 08540 In the United Kingdom: Princeton University press, 6 Oxford Street, Woodstock, Oxfordshire OX20ITW.