افغا نستان ؛ ازپا یان اشغا ل شوروی تا پا یان اشغا ل امریکا

بخش نخست پا یان اشغا ل شوروی ابرا هیم ورسجی نزدهم ماه سرطان ، سا ل 1400 اکنون که سربازان امریکای به فرمان جو با یدن رئیس جمهورامریکا بد ون آگاه کردن حکومت اشرف غنی ، میدان هوای بگرام را ترک کرده اند واوگفته است که تا روز پسین ماه اگست - روزیازدهم ماه سنبله ، همه ی سربازان کشورخود را ازافغا نستان بیرون می کند وهمچنان درپیوند به گفت گوهای صلح میان نما ینده های حکومت کا بل وطا لبان درتهران ، ابرازخوش بینی وامید واری کرده است که کشورهای منطقه کمک در تا مین صلح درافغا نستان کنند. برخلاف خوش بینی جو با یدن ، طا لبان ریشو- تروریست به کمک ستون پنجم پاکستان ، یا طا لبان دریشی پوش درسا ختارحکومت پو شا لی دست سا خت سازمان اطلاعات مرکزی امریکا ونا توا نی ،یا معا مله گریی اشرف غنی درادا مه ی کمک ها ومعا مله گری های طا لب کرزی ، یا نوکران د وگا نه ی سیا وآی اِس آی، مردم داری ها / ولسوا لی های چندی را زیر کنترول خود در آورده اند. ازاینکه طا لبان دریشی پوش وطا لبان ریشو- تروریست ازقبا یل افغان می با شند، معا مله گریی آن ها در تحویل دهی وتحو یل گیریی مردم داری ها / ولسوا لی ها درجنوب وشما ل به خصوص دردومی ، سیا سی ها ونظا می های تا جیک وهزاره وازبک وترکمن ، آن را توطئه علیه خود وقوم های خود دا نسته اعلام آماد گی برای جنگ علیه تروریسم کرده اند. توطئه ومعا مله گریی که درتاریخ سیاه ونا شاد سیا سی ونظا می افغا نستان ونوکران استعمارهای کهنه وسرخ ونوتحمیل شده برآن ،پیشینه ی طولا نی دارند. بنا برآن ، بهترمی دا نم که تاریخ نا شاد سیا سی افغا نستان استعمارزده را ورق بزنم. اگرچه درتاریخ سیا سی سیاه وننگین افغا نستانِ قبیله سالاریی وطن فروش زده ، پُرسمان های درد ناک قا بل بررسی بسیار می با شند ؛ اما برای طولا نی تر نه شدن مقا له ، رویداد های درد ناک آن ازپا یان اشغا ل شوروی تا پا یان اشغا ل امریکا وکارنا مه های سیاه نوکران بومی آن ها را منتقدا نه بررسی می کنم. البته این گونه بررسی که ، نخست ،رویداد های افغا نستان پس ازپا یان دوره عقب نشینی شوروی، ودوم، رویداد های افغا نستان دردوره ی اشغا ل وعقب نشینی امریکا ازافغا نستان را پیگیری می کنم. ازاین نگاه که ، این سخن نغز" گذ شته چراغ راه آینده می با شد" را به گو نه ی رهنمون درنوشته ی خود دارم، سخنی که بیا نگر گذ شته ی سیاه سیا سی افغا نستان وآینده ی سیاه ترآن می با شد. به سخن د یگر ، افغا نستان گذ شته ی ندارد که چراغ راه آینده ی آن شود. رخ داد های بد فرجام درافغا نستان پسا شوروی که وضع فا جعه بارکنونی تا اندازه ی زیادی زاده ی آن ها می با شد ؛ وجنگ امریکا علیه تروریسم که نه کمک درمهارتروریسم بلکه کمک درگسترش تروریسم وپا یان حضورنظا می بهوده ی آن کرد ، ادا مه ی همان گذ شته ی سیاه می با شد. دروا قع ، هرد و را بطه به تاریخ نا شاد افغا نستان وکارنا مه های سیاه سیا ست کاران خا ین قبیلگی ومذ هبی نما وتروریست د یروزوامروزآن دارد. قدرت های بزرگ دردوره ی کهنه استعماری ما نند هند بر یتا نیا وروسیه ای تزاری وهند بر یتا نیا وشوروی واکنون امریکا ،همه نظر به موقعیت استرا تژیک افغا نستان در منطقه ، نوکران بومی خود را برآن تحمیل کرد ند. د ستاورد های آن ها هم نشان می دهند که غیرازهند بریتا نیا که در افغان سواری ونگهداریی زندان بی با می د ست سا خت خود بنام افغا نستان ما هربود ؛ د یگران درما نده شد ند. درما ند گی ی که شکست ارتش سرخ دربرا بر جهادی های مورد حما یت امریکا ازطریق پا کستان وشکست امریکا دراثر بی لیا قتی نوکران افغا نش وبازیی دوگا نه ی همان پا کستان نماد آن می با شد. طرفه اینکه ، پا کستان هم متحد امریکا بنام جنگ علیه تروریسم شد هم با هزینه ی کمک های هنگفت آن برای مبارزه با تروریسم درجهت تقویت طا لبان تروریست ،جنگ آن علیه تروریسم را شکست داد وعا مل عمده ی عقب نشینی آن وگسترش روزافزون تروریسم درافغا نستان شد. ازاین رو ،بررسی مقا یسوی عقب نشینی ارتش سرخ وعقب نشینی ارتش امریکا ونا تو ازافغا نستان اهمیت فزا ینده پیدا می کند. درپیوند به عقب نشینی ارتش سرخ از افغا نستان ، دوپرسمان دارای اهمیت می با شند: نخست، فروپا شی اقتصاد شوروی ؛ دوم ، اصلاح طلبی میخا ئیل گوربا چوف. گوربا چوف که هم اصلاح طلب درشوروی هم بهبود خواه درافغا نستان بود ؛ به گونه ی که در" جنگ های اشباح" نو شته ی ستیو کول آمده است، از ریگان رئیس جمهورامریکا خوا سته بود که " ما ازافغا نستان بیرون می شویم واین کشورهم دا رای موقعیت حسا س هم دارای ترکیب قومی نا متجا نس می با شد؛ بنا برآن، ازشما می خوا هم که کمک نما یید تا دراین کشوریک حکومت قا بل پذ یرش مردم آن سا خته شود. درغیرآن ، در آینده برای شما هم زیا نمند تمام می شود. ریگان به او گفت که این کارمسئولیت پا کستان می با شد. وقتیکه ریگان آماده ی پذ یرش پیشنهاد گوربا چوف نه شد، او مسئله را با بوش پدر معا ون او درمیان گذا شت اما نتیجه ی نگرفت." گوربا چوف که از بی توجهی امریکا به افغا نستان پسا پسا شوروی نا امیده شده بود ارتش آن را مجهز کرد وبه نجیب گفت که موج اول جهادی ها را سرکوب کنید. دراین صورت ، حکومت شما ادا مه ومخا لفان میا نه روشما آماده ی سازش وصلح با شما می شوند." طوریکه د یده شد ، حکومت د ست نشا نده شوروی به کمک آن درنبود ارتش سرخ موج نخست جهادی های افغان زیر فرمان ارتش پا کستان را در جلال آباد سرکوب کرد. برنا مه ی آی اِس آی که در جلال آباد دفع شده بود ،ما جرا جوی را در لوگر با ابزارکردن حزب اسلامی حکمتیاربرای فتح کا بل راه اندازی کرد. این بر نا مه هم توسط فرقه ی هشت متشکل ازنیروهای شبهه نظا می ژنرال دوستم دفع شد. بعد ازسرکوب جهادی های افغانِ زیر فرمان ارتش پا کستان درجلال آباد ولوگروپیشترازآن در خست،هم شوروی متلا شی شد هم نجیب ازطریق خلیلزاد واشرف غنی احمد زی وچند مهره ی د یگر به سازمان اطلا عات مرکزیی روی آورد. روی آورد نی که با عث بی تفا وت شدن بوریس یلسین رئیس جمهور روسیه نسبت افغا نستان شد. همچنان ، نجیب سه بازیی بی فرجام د یگرهم کرد: تما س با فرمانده مسعود برقرارکرد که نتیجه برا یش نداد ودورشدن از فارسی زبان های حزب پرچم ، در حا لیکه قبلن خلقی های افغان همتبارش با کود تای شا هنوازتنی ازاودورشده بود ند ودرگیری با فرقه هشتم خاد زیر فرمان ژنرال دوستم وفرقه حیرتان زیر فرمان ژنرال مومن .درگیریی که منجربه نزد یکی ی ژنرا ل ها با فرمانده مسعود شد وحکومت نجیب را لرزانتروبا عث شد که او به آی اِس آی مراجعه کند. همین گونه مرا جعه ی بهوده به آی اِس آی را امین هم کرده بود! مرا جعه ی که به هد ف نرسید ونجیب بد فتر سازمان ملل درکا بل پنا هنده شد وحکومت او هم متلا شی یا به تاریخ پیوست. بد بختا نه ، متلاشی شدن حکومت نجیب نه به حکومت جا نشین حکومت او وتا مین صلح بلکه کا بل را به میدان جنگ گروهی جهادی ها تبد یل وویران کرد. ویران شدن کا بل در نتیجه جنگ های گروهی جهادی ها ،هم نزاع های قومی- سمتی را درافغا نستان چند قومی ی فا قد ملت دا من زد هم زمینه ساز سا خته شدن طا لبان والقاعده توسط سازمان های زیر زمینی امریکا وانگلیس وعربستان با تطبیق کاریی ارتش پا کستان در افغا نستان شد. درپیوند به جنگ های گروهی جهادی ها در جهت ویران کردن کا بل زیر فرمان آی اِس آی ، دوپرسمان برای نوسنده دارای اهمیت می با شند: نخست ،جنگ حزب اسلامی حکمتیارپشتون با دولت اسلامی مجا هد ین که رئیس آن استاد ربا نی تا جیک بود ، نشان داد که امت اسلامی وملت افغان برای اولی ارزشی ندارد وتنها قبیله گرای وقدرت خوا هی می با شد که برذهن او فرمان می را ند ؛ دوم ، پشتونستانخواهی افغان ها علیه پا کستان وجنگ شان علیه جهادی های فارسی زبان به فرمان ارتش آن. اینجا ست که نظرقرآن درباره این گونه د سته های قبا یلی- بد وی ارزشمندی والا پیدا می کند وآن هم این هست که اعراب یا بد وی ها وقبیلگی ها در کفر ونفا ق شد ید ترمی با شند ( س توبه ، آیه 97 ). نماد د یگرکفر ونفاق شد ید آن ها هم توا فقنا مه ی طا لبان قبا یلی - تروریست با امریکا وخود داری از جنگ علیه سربازان آن وشد ت بخشیدن به کشتاروترورمسلمان های افغا نستان به خصوص سربازان وپو لیس ها حتا زنان ودا نشجویان ودا نش آموزان می با شد. طرفه اینکه ،افغان های قبیله اند یش تنها در دا خل افغا نستان چند قومی قبیله گرا یی ونفاق اندازی ودو گا نه بازی نکرد ند بلکه دررا بطه به شوروی وامریکا هم کرده ومی کنند. بطورنمونه ، وقتیکه هند بریتا نیا رفت وهند وپا کستان ظهور کرد ند، افغان های قبیلگی وابسته به هند بریتا نیا هم نوکرشوروی شد ند هم با پا کستان نزاع مرزی را شروع کرد ند هم خد مه ی هند علیه پا کستان شد ند. ازاین نگاه که هند نگاه مثبت را جع به شوروی دا شت وازامریکا دورشده بود، حکومت های لرزان افغا نستان هم نوکر مسکو هو نوکر دهلی نو شد ند. پا کستان هم به حیث متحد امریکا ودارای را بطه نزد یک با چین وکشورهای عربی وایران، به منزوی کردن هرچه بیشترافغا نستان پردا خت. ازاین نگاه که ، محمد داود نخست وزیر ظا هرشاه در را ندن افغا نستان به سوی مسکو نقش بارزی بازی کرده بود ، شخص شاه اورا برکنار ورا بطه ی نزد یک با ایران وعربستان وپاکستان بر قرار کرد. درچنان شرا یطی، درده سا ل پسین حکومت شا هی ، نیروهای اسلامی درافغا نستان رونق پیدا کرد ند. ازاین نگاه که 50 میلیون مسلمان در جنوب شوروی وجود دا شتند ، حزب کمونیست از خیزش اسلامی ها درافغا نستان وتا ثیر آن ها برجنوب امپراتوریی خود نگران وبا کود تا ی سرطان 1352 داود را بالا کشید واسلامی ها را توسط او سرکوب کرد. اسلامی ها به پا کستان پنا هنده شده وآموزش جنگی کمای وبه جنگ های مسلح علیه حکومت طرفدار مسکودست زد ند. ازاینکه داود ازنزد یکی با مسکو ،حما یت آن را برای مسئله ی پشتونستان علیه پا کستان می خواست ورهبر حزب کمونیست شوروی هم تما یلی به این مسئله نشان نداد. افزون برآن، سرکوب اسلامی ها بازار کمونیست های طرفدارمسکورا در کا بل وارتش گرم کرد. مسئله ی که با عث نگرا نی داود شد. بنا برآن، داود هم با اسلامی ها را بطه بر قرار هم گرا یش به ایران وعربستان وپا کستان وازطریق آن ها به امریکا پیدا کرد. گرا یشی که با عث کود تای ثور1357 علیه اوبه فرمان ک گ ب وایجاد حکومت وحشی تره کی وامین واسلام ومسلمان ستیزیی آن ها وخیزش های اسلامی وپیاده شدن ارتش سرخ به افغا نستان وکمک امریکا ازطریق پا کستان به اسلامی ها وفروپا شی شوروی شد. آری ، شوروی وفات کرد ؛ اما مردم افغا نستان به خصوص مردم کا بل ، کمک های آن درمدرنیزه کاری / نو سازیی کشورخود را فراموش نمی کنند. بنا بر آن ، دراخیر این بخش ازنو شته ، بهتراست یاد آور شوم که ، شوروی پیش از لشکرکشی به افغا نستان ، زیرسا خت سازی های عمده ی اقتصادی درآن کرده بود. یعنی شوروی مدرنیسم ازگونه ی خود را بطورکمرنگی درافغا نستان راه اندازی کرده بود که در صورت ادا مه آینده ی روشنی را برای مردم آن رقم می زد. بطورنمونه، افغا نستان پیش از دوستی یا وا بستگی به شوروی ، نه سرک های پخته درکا بل وبزرگ شهرها ومیان شهرها ووصل کننده پا یتخت به بندرهای مرزی ما نند : حیرتان ، شیرخان بندر، تورغند ی / تپه ی سیاه ، اسلام قلعه ، سفید بولدک وتورخم دا شت ونه میدان های هوای وتو نل سا لنگ را دا شت ونه ارتش مجهزبا ابزارهای نظا می نو ونه پلتخنیک وچند د ستگاه صنعتی- تو لیدی وبیمارستان ارد و/ ارتش را در کا بل دا شت. به سخن د یگر، مدرنیسم بطورکمرنگ به کمک شوروی در افغا نستان راه اندازی شد وبا متلاشی شدن آن افغا نستان دوباره به قرون وسطی / دوره ی پیشا مدرن رفت. شا یان یاد آوری می دا نم که ، با فروپا شی شوروی ، افغا نستان نه تنها به برهه ی پیشا مدرن رفت بلکه نظر به سا ختارحکومت های قبیلگی- خود فروخته اش که با ید درزیرسا یه ی امپراتوری های استعماری ما نند هند بریتا نیا وشوروی زنده بما ند وسرنوشت قبیله سالاری هم همین گونه می با شد. ازاین رو، با متلاشی شدن امپرا توریی شوروری ، افغا نستان متلاشی شد. ادا مه دارد.