چرا اتحاد شوروی توا نست درافغا نستان ،راه های پخته ودا نشگاه پلتخنیک ، میدان های هوای و... را بسازد ؛ اما امریکا ومتحدا نش با هزینه سرما یه هنگفت وحضورنظا می ، هم کمک به بازسازیی این کشورکرده نتوا نستند هم آن را به تروریستان تحویل وفرارکرد ند؟

بخش نخست ابرا هیم ورسجی روزچهارشنبه ، بیست وچهار ماه عقرب ، سا ل 1402 ازاین که در دنیای سیا ست ،سیا ست مقا یسه ی ومقا یسه ی نظام های سیا سی را یج می با شد وسیا ست وتاریخ خوا نده ام. بنا بر آن ، بهتر می دا نم که سیا ست های شوروی وامریکا را در افغا نستان ، یا زاد گا هم ، به گو نه ی مقا یسه ی وانتقا دی بر رسی کنم. شا یان یا د آوری می دا نم که ، نیم قرن می شود که هم شا هد رویدا د های کمتر خوب وبیشتربد در افغا نستان می با شم هم کتا ب های: " جها د افغا نستان وجنگ سرد قد ر ت های بزرگ" در د و جلد و" اسلام وسکو لا ریسم " و" اسلام ،غرب ود موکراسی " و" اسلام ، غرب وحقوق بشر" را نوشته ام و تارنما های :" اند یشه وانسان گرا یی " و برگه فسبوک / رخنا مه ، هم دارم. همچنان ، بهتر است یا د آور شوم که ،سا یت یا تارنمای " اند یشه " را در ماه فوریه 2011 وتارنمای " انسان گرای را در سا ل 2016 ، وهمزمان با د ومی ، نوشتن در فسبوک / رخنا مه را هم آغاز کردم. و نوشتن مقا له ها وگزارش ها وپخش کردن آن ها درتارنما های یا د شده وبرگه فسبوک / رخنا مه ام ؛ تا کنون ، ادا مه دا رند. دراین را ستا ، بهتر است یا د آورشوم که ، د ر " جها د افغا نستان وجنگ سرد قد رت های بزرگ " ، کار نا مه ی شوروی را به گو نه گسترده ونقش امریکا در برا برحضور ارتش سرخ وحکومت د ست نشا نده ی آن را ، درمقا له جنگ سرد قد ر ت های بزرگ ، بر رسی کرده ام. بنا برآن ، بهتر می دا نم که کارنا مه ی با د ستا ورد شوروی سا بق دربخش اقتصاد وسا ختن خا نه های مسکو نی چند طبقه ی بنام " مکرویان " و بیمارستان ارتش درکا بل وکمک به نیروی دفاعی وکارنا مه ی بی د ستا ورد امریکا با حضور بیست سا له ی نظا می بنام جنگ علیه تروریسم در افغا نستان را منتقدا نه بررسی کنم ودر بررسی مورد نظر، ازسیا ست مقا یسوی بهره برداری می کنم. ازاین نگاه که سلطه وکارنا مه ی شوروی درافغا نستان به گذ شته ی د ور تعلق دارد و سلطه وکارنا مه ی امریکا درآن تا زه به پا یان رسیده ومردم افغا نستان را گرفتار فا جعه ی تروریستی- طا لبا نی- پا کستا نی نیزکرده است. بنا برآن ، نخست ، به بررسی کارنا مه ی با د ستا ورد شوروی ، ود وم ، به سراغ کارنا مه ی بی د ستا ورد وفا جعه بار امریکا ، می روم. همزمان با بررسی کارنا مه ی تا اندا زه ی خوب شوروی دربخش اقتصاد وکارنا مه ی بی د ستا ورد امریکا ، عا مل های دا خلی وخارجی آن ها را نیز منتقدا نه بر رسی می کنم. در بر رسی عا مل های دا خلی وخارجی ، به سراغ حکومت های قبا یلی را ست گرا وچپ گرای افغا نستان می روم ودرعا مل های بیرونی ، بازیی تباه کا را نه ی پا کستان با کمک های ما لی ونظا می امریکا وعربستان بنام حما یت ازمجا هد ین علیه حضورارتش سرخ وایجا د طا لبان توسط آی اِس آی / شبکه ی جا سوسی ارتش پا کستان واستفا ده ازآن ها هم علیه دو لت اسلامی مجا هد ین هم علیه حکومت های قبا یلی وفا سد طا لب کرزی وطا لب غنی وفسا د ونا بکاریی حکومت داری های منحط ووطن فروش آن ها و تحمیل شده برافغا نستان توسط سازمان های جا سوسی منطقه ی وفرا منطقه ی را بررسی می کنم. برای اینکه نوشته طولا نی نشود ، در پیوند به نا بکاریی حکومت های قبا یلی - را ست گرا وچپ گرای افغا نستان ومتکی به استعمارهای بریتا نیا وشوروی ، مفصل ابراز نظر نمی کنم. طرفه اینکه ، روا بط افغا نستان با هند بریتا نیا استوار اما با شوروی ، فراز وفرود دا شت. در پیوند به فراز وفرود روا بط افغا نستان با شوروی ،جا لب این است که ،چرخش احمقا نه ی دا ود به سوی ایران شا هی وپا کستان جمهوری نما ، برای راه بازکردن به سوی امریکا ، با عث سرنگونی جمهوری قبا یلی او توسط شوروی وتحمیل جمهوریی خلقی نمای تره کی وامین / نوکران د وگا نه ی شوروی وامریکا ، توسط ک گ ب / سازمان جا سوسی اولی شد. و توحش جمهوریی خلقی نما با عث خیزش مردمی علیه آن وپیا ده شدن ارتش سرخ به افغا نستان شد. وبعد تر، تروریسم طا لبا نی- القا عده ی- پا کستا نی ؛ با عث اشغا ل افغا نستان توسط امریکا شد. د و اشغا لی ویرا نگری که زا ده ی حکومت داری های قبا یلی- سیاه کارافغان های استعمارزی دریشی پوش وریشوی تحمیل شده برافغا نستان می با شند. امیران افغان تحمیل شده برخرا سانِ افغا نستان نا میده شده توسط هند بریتا نیا وروسیه ی تزاری ، در سا ل 1880 ترسای را ازاین نگاه استعمارزی می نا مم که سا بقه ی طولا نی دروطن فروشی ونوکری به استعمارهای سیاه وسرخ ونو دار ند وتازه بازما نده های آن ها یا طا لبان تروریست افغان غلام پا کستان یا غلام غلام شد ند وبا ید می شد ند. به این خا طرکه ، آن ها ما نند سلف وطن فروش خود بد ون غلامی ووطن فروشی نه بقد رت می رسند ونه به حکومت گری های وطن فروش ادا مه دا ده می توا نند! و سلطه های استعماری- استثماریی بریتا نیا وشوروی وامریکا وتازه سلطه ی تروریستی- طا لبا نی پا کستان بی تاریخ وبی فرهنگ وازنظر اقتصا دی رو به مرگ بر افغا نستان ، زا ده خود فروشی افغان های استعمارزی- دریشی پوش وطا لبان جا هل وریشو- تروریست افغان می با شد. بنا برآن ، به تر تیب ،به بررسی کارنا مه ی تا اندازه ی با د ستا ورد شوروی وکارنا مه ی بی د ستا ورد امریکا ، می پردازم. در را بطه به شوروی وکمک آن به افغا نستان در بخش های اقتصادی وفنی ودفا عی که ازآن ها پیشتر یا د آوری کردم ، د و عا مل مهم می با شند: نخست ، شوروی بخا طر همتاریخی- همفرهنگی-همزبا نی بیشترین بخش مردم افغا نستان با تا جیک ها وازبک ها وترکمن ها وقرغیزها وقزا ق های آسیای مرکزی وخطر رخنه امریکا در آن به منا فع منطقه ی اش زیا نبخش تمام می شد. د وم ، شوروی ما نند بریتا نیا به نفع خود می دا نست که افغان ها / پشتون ها را به قد رت برسا ند ونگهداری کند نه دگر قوم ها را. بنا برآن ، ک گ ب / سازمان جا سوسی شوروی هم کار اطلا عا تی هم نوکر گیری درارتش واداره عا مه ی افغا نستان کرد. همچنان ، از دا نشجویان افغان تحصیل کرده در دا نشگاه های نظا می خود نوکر گیری هم به سا ختن جناح های چپ گرای خلقی وپرچمی اقدام کرد. ازاینکه ، حکومت های استعمارزی ظا هرشاه ودا ود به خصوص دومی پشتو نستان خواهی علیه پا کستان کرده بود وآن کشورهم نوکرامریکا در منطقه بود. طوریکه د یده شد ، پشتو نستا نخوا هی دا ود مورد توجه شوروی علیه پا کستان قرارگرفت وهمان توجه کمک به گسترش فعا لیت چپ گرا ها درافغا نستان کرد ؛ وگسترش چپ گرا یی - متما یل به مسکو ، با عث ظهور جنبش جوا نان مسلمان شد. و جوا نان مسلمان بعد تربه جمعیت اسلامی تغییرنام یا فت وشبکه جا سوسی پا کستان از بخش پشتوزبان آن حزب اسلامی نوکر خود را سا خت وبعد تر طا لبان را ازقبا یلی افغان د و طرف مرز د یورند سا خت. درپیوند به جمعیت اسلامی وسازمان های چپ گرا ، حکومت های ظا هر ودا ود ، مرتکب یک اشتباه بزرگ شد ند وآن اینکه گمان کرد ند که د ومی ها بخا طر بی د ینی درجا معه ی مذ هبی - قبا یلی افغا نستان رخنه کرده نمی توا نند. و وا رو نه ی آن ها ، نفوذ جمعیت اسلامی درجا معه گسترش وحکومت های قبا یلی استعمارزی ها را به چا لش می کشد. بنا برآن ، جمهوریی قبا یلی دا ود هم بخا طروا بستگی اقتصا دی ودفا عی به شوروی هم بخا طر پشتو نستا نخوا هی علیه پا کستان ، آن هم زیرفرمان ک گ ب / شبکه ی جا سوسی آن قرارگرفت واقدام به سرکوب جمعیت اسلامی کرد. ازاینکه ، دا ود هم پشتو نستا نخوا هی علیه پا کستان هم جمعیت اسلامی را سرکوب وشماری ازشخصیت های آن را زندا نی واعدام وشماری ازآن ها را به آن کشور پنا هنده کرده بود. در وا قع ، زمینه سازی برای پا کستان کرد تا اسلام گرا یی قبیلگی- افغا نی را درجهت مهار پشتو نستا نخوا هی- قبا یلی دا ود ، استعما ل کند. از اینکه جمعیت اسلامی زیر فرمان استاد ربا نی حا ضر به نوکری پا کستان نه شد ، سازمان جا سوسی آن حزب اسلامی را ازآن منشعب وگلبد ین را امیرآن سا خت. و اطلا عا تی های پا کستا نی درسا ل 1354 ،حزب اسلامی را درلغمان وشنوار وپنجشیر ، استعما ل وداود پشتو نستا نخواه را تنبیه کرد! طرفه اینکه ، دا ود بی سواد از نظرسیا سی وتاریخی هم درکو د تا ی ماه سرطان 1352 علیه حکومت شا هی پسرعموی خود هم درحکومت جمهوری نمای خود چپ گرا یان طرفدار شوروی را درکنارخود دا شت. بنا برآن ، دورشدن ازمسکو برا یش مهلک تمام شد! ازاینکه شوروی با آموزش نو به نیروی دفاعی افغا نستان وتحویل سلاح های نو به آن به قیمت گاز، هم رخنه درارتش کرد هم با زیرسا خت سازیی اقتصا دی ما نند پخته کردن سرک های کا بل وراه ها از آن تا برخی ولا یت ها وازهمه مهمتر با سا ختن تونل سا لنگ ، شما ل وجنوب را با راه های پخته وصل وهمچنان با وصل کردن مزار ازطریق پل حیرتان با شوروی ووصل کردن هرا ت ونیمروز با راه های پخته به ایران ووصل کردن قندهار وگرد یز وجلال آبا د با پا کستان ،فصل نو درسیا ست واقتصاد افغا نستان بازکرده بود. بنا برآن ، پا کستان ، یا نوکرمنطقه ی امریکا ، متو جه خطر نفوذ رو به گسترش مسکو درافغا نستان ، به موجو د یت خو د شد. ازاینکه حکومت های افغا نستان ، هم قبا یلی- فا سد- نا توان بود ند هم شوروی به گو نه ی درآن ها کارکرد که تا اندازه ی فا یده به مردم برسا ند! وعلت عمده د ستا ورد کمک های شوروی به افغا نستان دربخش های اقتصادی ودفا عی این بود که پول به حکومت های آن نمی دا د وابزار کاری- صنعتی سازی درجهت پیا ده کردن برنا مه ی نوسازی می دا د وفرا یند نوسازی را کنترول می کرد. بطورنمونه ، همه سا له درمیا نه ی ماه مارس / پسین هفته ماه حوت ، یا پیش ازآغازسا ل نو ، کار شنا سان اقتصا د یی شوروی به افغا نستان می آمد ند ومی خوا ستند که ازپروژه های نوکاری آن وهزینه ها وتوان پردا خت از منا بع دا خلی آگاه شوند. بعد از آگا هی ازپروژه های نوکاری ، شوروی فرا هم کردن ابزار آن را بد وش می گرفت واداره هم می کرد. به سخن د گر ، شوروی هم ابزار نوسازی به افغا نستان می دا د هم پروژه های نوسازی را نظا رت وپیا ده می کرد ومنا فع اقتصا دی واسترا تژیک آن هم ایجا ب چنان کاری را می کرد. مثلا، بیا د دارم که باری سیلا ب خرا ب کاری دریک بخش ازولا یت بد خشان کرده بود. بنا برآن ، اول کارشنا سان شوروی آمد ند وسا خه ی تخریب شده را د ید ند ودوم با آوردن ابزار آن را بازسازی کرد ند. ازاینکه اکثریت کار مندان دارای دا نش در نظام اداریی افغا نستان تا جیک ها بو د ند ، پروژه های نوکاری شوروی به خوبی به پیش رفت. وارو نه ی آن ، با کو د تای سیاه ثور 1357 ، بروکرا سی افغا نستان هم مملو از افغان های جا هل- خلقی نما - قبا یلی دوسوی مرز دیورند شد هم دین ستیزی آن ها با عث گسترش گرا یش های مذ هبی ازگو نه ی حزب اسلامی گلبد ین / شا خه ی ریشوی ارتش پا کستان شد. گروهیکه پیشترازانشعا ب آن به فرمان سازمان جا سوسی ارتش پا کستان از جمعیت اسلامی ، یا د آوری کردم. در آن وقت ، شوروی که حکومت داریی خلقی نما ها وگسترش اسلام گرا یی مورد حما یت پا کستان وامریکا را مشا هده کرده بود ،اول کوشش کرد که امین را برکنار وتره کی را نگهداری وببرک کار مل را با لا کشیده ما نع فا جعه ی رو به گسترش شود. ازاینکه در بخش با لای ارتش ، خلقی نماهای قبا یلی- دا رای ریشه پا کستا نی قرار دا شتند ، بر نا مه نگهدا ریی تره کی وبا لا کشیدن کارمل عملی نشد. بنا برآن ، شوروی با پیا ده کردن ارتش سرخ ، کارمل را به قد رت نصب کرد. نصب شدن کارمل به قد رت توسط ارتش سرخ ، هم اورا بی اعتبار کرد هم عا مل کمک امریکا به مجا هدان ازطریق پا کستان شد هم سلطه شوروی را درافغا نستان زبا له کرد. ادا مه دارد.